«Η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος, που διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής, του ΠαΣοΚ εν προκειμένω, μπορεί να υποδείξει το πρόσωπο του νέου πρωθυπουργού, ακόμα και εξωκοινοβουλευτικού», δηλώνει στο «Βήμα» ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου κ. Αντώνης Μανιτάκης, ο οποίος αναλύει και την πλέον σύντομη διαδικασία η οποία μπορεί να λύσει _και με συνταγματικά νόμιμο τρόπο_ τον γρίφο της νέας κυβέρνησης συνεργασίας. «Αυτό», όπως εξηγεί, «περνάει από το άρθρο 38 του Συντάγματος και προυποθέτει την παραίτηση του πρωθυπουργού και όχι συνολικά του υπουργικού Συμβουλίου». «Ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας», εξηγεί ο κ. Μανιτάκης, «είναι θεσμικά διαμεσολαβητικός στα πλαίσια των διατάξεων του Συντάγματος με σκοπό την ομαλή λειτουργία του κοινοβουλευτιμκού συστήματος και κυρίως με σεβασμό στην κοιβοβουλευτική αρχή, που επιβάλλει να κυβερνά η κυβέρνηση, που έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Πιστεύω», προσθέτει, «ότι έχουμε την κλασσική διαδικασία: ο πρωθυπουργός υποβάλλει την παραίτησή του προσωπικά. Πρέπει να υπάρχει ένας λόγος, πάντως. Είναι πρωτοφανές και παράδοξο κοινοβουλευτικά, να παραιτείται μια κυβέρνηση δύο ημέρες μετά την ψήφο εμπιστοσύνης από την απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής. Το Σύνταγμα προβλέπει διαδικασία παραίτησης του πρωθυπουργού, λόγω ασθενείας, αδυναμίας άσκησης των καθηκόντων του και παραίτηση για δικούς του λόγους, τεχνικούς, προσωπικούς ή άλλους. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε παραίτηση του πρωθυπουργού, χωρίς ταυτόγχρονη πραίτηση της κυβέρνησης. Οπως ζητάει, σήμερα, η αντιπολίτευση. Το Σύνταγμα έχει περιλάβει γι αυτή την περίπτωση ειδική διάταξη.
Είναι το άρθρο 38 παρ. 2 εδάφιο α. Στην περίπτωση αυτή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι υποχρεωμένος να διορίσει πρωθυπουργό αυτόν, που θα προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος, εφόσον αυτό διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία του Κοινοβουλίου, δηλαδή 151 βουλευτές τουλάχιστον. Αυτή η διάταξη μπήκε εις ανάμνησιν του εξαναγκασμού σε παραίτηση του παππού του νυν πρωθυπουργού από το βασιλιά Κωνσταντίνου και διορισμού δοτών πρωθυπουργών χωρίς να ερωτηθεί η κοινοβουλευτική ομάδα της ένωσης Κέντρου. Στην ίδια διάταξη περιλαμβάνεται και η περίπτωση του Α. Παπανδρέου, το 1996, που αδυνατούσε να ασκήσει τα καθήκοντά του για λόγους υγείας. Τότε η Κοινοβουλευτική Ομάδα εξέλεξε πρωθυπουργό τον Κ. Σημίτη. Εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση παραίτησης του πρωθυπουργού, χωρίς να συνοδεύεται και από παραίτηση της κυβέρνησής του. Η κυβερνώσα πλειοψηφία μπορεί να υποδείξει όποιον πρωθυπουργό κρίνει η ίδια άξιο, ακόμα και αν δε είναι κοινοβουλευτικό ή εξωκοινοβουλευτικό πρόσωπο, του δικού του κόμματος ή άλλου κόμματος. Το ουσιώδες είναι ότι τον τελευταίο λόγο έχει η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Τυπικά αυτή είναι η συνταγματικά επιβαλλόμενη διαδικασία. Να σημειωθεί ότι ούτως ή άλλως επικεφαλής της κυρίαρχης πλειοψηφίας θα παραμείνει ο κ. Παπανδρέου ακόμα και αν παραιτηθεί από πρωθυπουργός».
«Στην αποψινή συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας και των δυο πολιτικών αρχηγών μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ των δυο ανδρών πρόσωπο κοινής αποδοχής και εμπιστοσύνης για να αναλάβει την πρωθυπουργία. Τότε θα αρχίσουν οι τυπικές διαδικασίες και θα συνέλθει, όπως εξηγήσαμε παραπάνω, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠαΣοΚ. Ο επικεφαλής της Κοινοβουλευτικήςπλειοψηφίας θα επισκεφτεί τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και θα του γνωστοποιήσει την υπόδειξη της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Ο Πρόεδρος θα δώσει την εντολή στο πρόσωπο αυτό για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Αυτά θα συμβούν, αν ο πρωθυπουργός σήμερα υποβάλλει την παραίτησή του και όχι της κυβέρνησής του. Μέχρι να διοριστεί, καθήκοντα ασκεί ο Α΄ αντιπρόεδρος κ. Ευαγ. Βενιζέλος. Ο νέος πρωθυπουργός έχει δικαίωμα να ζητήσει την παραίτηση όσων υπουργών επιθυμεί ή και όλης της κυβένησης. Αυτή είναι η πλέον σύντομη χρονική διαδικασία, συνταγματικά δυνατή και ορθή και ανταποκρίνεται στον εξαιρετικά επείγοντα χαρακτήταρα των περιστάσεων. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μπορεί να έχει πρωθυπουργό στις 10 το πρωί της Δευτέρας και οι αλλαγές της κυβέρνησης να γίνουν μέσα στην ημέρα».
Δεν κρίνω αναγκαία υπό τις σημερινές περιστάσεις την εφαρμογή του άρθρου 38 παρ. 1 εδαφ. β, που εφαρμόζεται στην περίπτωση, που παραιτηθεί ολόκληρη η κυβέρνηση».