Κι όμως, τα πραγματικά προβλήματα του ευρώ μόλις τώρα αρχίζουν… Είναι αλήθεια ότι η κρίση χρέους της Ελλάδας έπληξε σε κάποιο βαθμό το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Αλλά αυτό που είδαμε μέχρι στιγμής δεν ήταν τίποτα μπροστά σε ό,τι μπορεί να συμβεί αν επιδεινωθεί η κατάσταση της αγοράς ιταλικών ομολόγων. Η διαφορά δεν έχει να κάνει μόνο με το μέγεθος του προβλήματος, δηλαδή με το ότι το ιταλικό εξωτερικό χρέος φτάνει τα 2.5 τρις ευρώ, είναι συνεπώς πέντε φορές μεγαλύτερο του ελληνικού, το οποίο ανέρχεται – μόλις!.. – στα 500 δις ευρώ. Έχει να κάνει και με το ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν σε τίποτα ικανό να σώσει την Ιταλία από το ενδεχόμενο ενός χρεοστασίου.
Επί του παρόντος τα προβλήματα της Ελλάδας είναι κυρίως πολιτικά, καθώς η Αθήνα δυσκολεύεται να πετύχει τη συναίνεση των βασικών της πολιτικών δυνάμεων ώστε να εφαρμόσει μέτρα λιτότητας και να μείνει μέσα στους στόχους του προγράμματός της. Είναι αλήθεια ότι την περασμένη βδομάδα η Αθήνα μπορεί να έφτασε πολύ κοντά στο χρεοστάσιο ή και στην εγκατάλειψη του ενιαίου νομίσματος. Αλλά από τη στιγμή που σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το 70% των Ελλήνων θέλει το ευρώ και όχι τη δραχμή, το πιθανότερο είναι πως η Αθήνα θα πετύχει ένα συμβιβασμό και θα συνεχιστεί η εφαρμογή του ευρωπαϊκού προγράμματος.
Το ουσιαστικό σημείο είναι ότι για την Ελλάδα υπάρχει μια συμφωνία διάσωσης. Αλλά για την Ιταλία δεν υπάρχει. Και όλες οι συζητήσεις των τελευταίων μηνών για την αύξηση της δανειοδοτικής ισχύος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, προκειμένου να οικοδομηθεί ένα δίχτυ ασφαλείας ακριβώς για την Ιταλία και την Ισπανία, έχουν καταλήξει στο μηδέν. Βέβαια παραμένουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αρκετές επιλογές για αύξηση των κονδυλίων του ευρωπαϊκού μηχανισμού. Έχει όμως εξανεμιστεί η παράλογη ελπίδα των Ευρωπαίων ηγετών ότι θα τους έλυνε το πρόβλημα της γερμανικής άρνησης η Κίνα, αναλαμβάνοντας μεγάλο μέρος της οικονομικής συμβολής στον ευρωπαϊκό μηχανισμό μέσω του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Επομένως, τη στιγμή που ο Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι ισορροπεί πάνω σε τεντωμένο σκοινί προσπαθώντας να πετύχει τουλάχιστον την έγκριση των μέτρων λιτότητας από το ιταλικό κοινοβούλιο, η διεθνής κοινότητα γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν υπάρχει δίχτυ ασφαλείας για την Ιταλία.
Και καθώς οι πολιτικές εντάσεις ενισχύονται, το κόστος δανεισμού του ιταλικού δημοσίου συνεχίζει να αυξάνεται με τις αποδόσεις των 10ετών ιταλικών ομολόγων να πλησιάζουν το 7% - επίπεδο όπου μπορεί να πληγεί καίρια η δυνατότητα της Ιταλίας να συνεχίσει να εξυπηρετεί το χρέος της.
Από τα τέλη Ιουλίου και μετά, η ΕΚΤ έχει αναδειχτεί στον μοναδικό ίσως αγοραστή ιταλικών τίτλων και με τον τρόπο αυτό έχει βοηθήσει στην αποτροπή της ιταλικής χρεοκοπίας. Την περασμένη εβδομάδα, που ήταν ιδιαίτερα ταραχώδης για τις αγορές λόγω της εξαγγελίας του δημοψηφίσματος από τον Έλληνα πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, αλλά ήταν και η πρώτη εβδομάδα με τον Μάριο Ντράγκι στο τιμόνι της κεντρικής τράπεζας, η ΕΚΤ διπλασίασε τον όγκο των αγορών της, αγοράζοντας ομόλογα ύψους 9.4 δις ευρώ αντί των συνήθων 5 δις ευρώ. Ο μεγαλύτερος δε όγκος αυτών των αγορών αφορούσε ιταλικά ομόλογα. Κι όμως το ιταλικό σπρεντ δεν περιορίστηκε. Σήμερα έχουμε πλέον και τις πρώτες ενδείξεις περί ‘αντίδρασης’ μέσα στην ΕΚΤ. Το Σαββατοκύριακο το μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ Υβ Μερς, με δηλώσεις του σε ιταλική εφημερίδα, προειδοποίησε πως η κεντρική τράπεζα θα σταματήσει να αγοράζει ιταλικά ομόλογα αν θεωρηθεί ότι μια χώρα στην οποία παρέχεται συνδρομή, δεν συνεργάζεται και δεν εφαρμόζει τις επιπλέον μεταρρυθμίσεις που της ζητούνται. Και από τη στιγμή που όλα αυτά κάνουν το γύρο του κόσμου, η Ιταλία και τα άλλα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας διαπιστώνουν ότι τα ομόλογα τους γίνονται όλο και πιο αντιδημοφιλή. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της διοίκησής της, η BNP Paribas ‘ξεφόρτωσε’ ιταλικά ομόλογα ύψους 8,6 δις ευρώ.
Η κρίσιμη μέρα είναι σήμερα και όλα τα βλέμματα θα είναι καρφωμένα στο ιταλικό Κοινοβούλιο, όπου αναμένεται είτε η ψήφιση του προϋπολογισμού με τα μέτρα λιτότητας είτε η πτώση του Μπερλουσκόνι. Αλλά ακόμα κι εάν ο Μπερλουσκόνι υπάρχει αύριο ως πρωθυπουργός της Ιταλίας και έχει καταφέρει να περάσει τον προϋπολογισμό και να διατηρήσει τη διακυβέρνηση, ή ακόμη κι αν η κυβέρνηση καταρρεύσει και η Ιταλία πάει σε πρόωρες εκλογές, η έλλειψη μιας ισχυρής ηγεσίας και η αίσθηση ότι η Ιταλία θα πρέπει να προσπαθήσει πάρα πολύ για να πετύχει τους στόχους του προϋπολογισμού της σημαίνουν πως οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων δεν πρόκειται να μειωθούν. Άρα, ο κίνδυνος ενός ιταλικού χρεοστασίου θα συνεχίσει να αυξάνει.
Βέβαια διαθέτοντας αποθέματα χρυσού περί τα 150 δις δολάρια, η Ιταλία μπορεί να απαλύνει ως ένα βαθμό το πρόβλημα της. Αλλά οι πωλήσεις χρυσού θα δημιουργήσουν περισσότερη ρευστότητα και θα δώσουν στους επενδυτές έναν ακόμη λόγο να πουλήσουν το ευρώ. Και όλα αυτά βεβαίως δηλώνουν ότι το ενιαίο νόμισμα ετοιμάζεται για μια πολύ πιο σκληρή περιπέτεια τώρα καθώς οι επενδυτές ανησυχούν πια για τη μεγάλη Ιταλία και όχι για τη μικρή Ελλάδα.