Ήταν βέβαιο ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα προσπαθούσαν στο τέλος να λύσουν την ελληνική κρίση με ένα πολύπλοκο πιστωτικό προϊόν… Αν θες να ακολουθείς μια στρατηγική διαρκών αναβολών, αν θες να συσκοτίζεις στοιχεία και να παρακάμπτεις κανόνες, μια παραλλαγή ενός εγγυημένου χρηματοπιστωτικού παραγώγου φαίνεται η καλύτερη λύση. Αναρωτιέται κανείς γιατί τους πήρε τόσο καιρό… Ας δούμε τι προβλέπει η συμφωνία που προτείνεται για τη μετακύλιση του ελληνικού χρέους. Αν κάποιος κατέχει ελληνικά ομόλογα που φτάνουν στη λήξη τους έως τον Ιούνιο του 2014, θα πάρει μετρητά για το 30% της ονομαστικής αξίας τους και με το υπόλοιπο 70% θα αγοράσει νέα ελληνικά ομόλογα 30ετούς διάρκειας. Οι Έλληνες θα πρέπει να πληρώνουν ένα ετήσιο κουπόνι, ή επιτόκιο, που θα κυμαίνεται μεταξύ 5,5% και 8%. Το ακριβές ύψος του επιτοκίου θα εξαρτάται από τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.
Από τα χρήματα που θα λάβει η Ελλάδα θα δανείσει το 30% σε ένα Όχημα Ειδικού Σκοπού (SPV), άλλο ένα δομημένο προϊόν σαν κι αυτά που μάθαμε καλά με την κρίση των αμερικανικών στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου. Αυτό το όχημα θα επενδύει σε κρατικά ομόλογα ανώτατης πιστοληπτικής αξιολόγησης και θα εκδώσει ένα 30ετές ομόλογο με μηδενικό κουπόνι. Στόχος αυτού του SPV είναι να εγγυηθεί το κεφάλαιο των 30ετών ελληνικών ομολόγων που θα έχουν μόλις αγοράσει οι ομολογιούχοι που δέχτηκαν την ανταλλαγή.
Με αυτό το κατασκεύασμα το θετικό είναι ότι οι ζημιές των ομολογιούχων περιορίζονται. Αναλόγως με το πώς θα εξελιχθούν ορισμένες παράμετροι της συμφωνίας, οι ομολογιούχοι μπορεί να καταγράψουν μικρές ζημιές σε σχέση με την ονομαστική αξία των τίτλων τους. Αλλά αν είναι τυχεροί μπορεί να βγουν και με κέρδη. Το πιθανότερο είναι πως δεν θα είναι τυχεροί. Αλλά με αυτή τη συμφωνία πετυχαίνουν κάτι πολύ καλύτερο από ό,τι αν πουλάγανε τα ομόλογά τους σήμερα ή αν η Ελλάδα κήρυσσε χρεοστάσιο. Και το πιο σημαντικό είναι πως οι λογιστικοί κανόνες τούς επιτρέπουν να προσποιούνται ότι δεν καταγράφουν καμία απολύτως ζημιά.
Αν όλα αυτά αφορούσαν οποιοδήποτε άλλο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, όποιος αποδεχόταν – και πολύ περισσότερο όποιος έκανε – μια τόσο ανέντιμη προσφορά, θα κατέληγε στη φυλακή.
Η δομή του εργαλείου αυτού δεν είναι τόσο πολύπλοκη όσο ορισμένων άκρως πολύπλοκων παράγωγων χρηματοπιστωτικών προϊόντων που είδαμε στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Αν αφιερώσεις λίγο χρόνο για να δεις τι γίνεται μέσα από τα βελάκια και τα κουτάκια γρήγορα αντιλαμβάνεσαι ότι αυτή η πολύπλοκη δομή δεν αντιπροσωπεύει καμιά συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Στην πραγματικότητα αποτελεί διάσωση του ιδιωτικού τομέα.
Είναι επίσης αναπόφευκτο ότι κάποια στιγμή η Ελλάδα θα κηρύξει χρεοστάσιο και στην αποπληρωμή του κουπονιού. Το επιτόκιο θα είναι 8% στο καλό σενάριο της ανάπτυξης και 5,5% αν η χώρα έχει ύφεση. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση η Ελλάδα απλά δεν μπορεί να πληρώσει τόσο υψηλά επιτόκια.
Όπως υποστήριζε την περασμένη εβδομάδα στους Financial Times ο Τζέφρυ Σάκς, αν πραγματικά οι Ευρωπαίοι θέλουν να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, θα πρέπει να περιορίσουν το ελληνικό επιτόκιο στο 3%, σε αυτό δηλαδή που πληρώνει η Γερμανία για τα 10ετή ομόλογα της. Και θα πρέπει ακόμη να επεκτείνουν τη διάρκεια ωρίμανσης των ελληνικών ομολόγων. Δυστυχώς τίποτα από τα δύο δεν βλέπουμε να κάνουν. Και όλα όσα βλέπουμε είναι μικρά βρώμικα κόλπα. Η πολυπλοκότητα του σχήματος έχει να κάνει με την ανάγκη να πείσουν τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης να μην τοποθετήσουν στη βαθμίδα της χρεοκοπίας τα ελληνικά ομόλογα.
Από οικονομικής άποψης, η συμφωνία μετακύλισης του ελληνικού χρέους αντιπροσωπεύει ένα εγγυημένο ομόλογο. Έχει προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων κατηγοριών ομολόγων. Φυσιολογικά οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης δεν θα διστάσουν να κηρύξουν το ελληνικό δημόσιο χρέος σε χρεοκοπία.
Επομένως η λύση είναι να δημιουργήσουμε ένα πολύπλοκο πιστωτικό προϊόν και να ισχυριζόμαστε ότι τεχνικά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί εγγυημένο ομόλογο αλλά κάτι άλλο που ξεφεύγει κάθε προσδιορισμού.
Δεν είναι σαφές γιατί οι Έλληνες θα ήθελαν να δεχτούν μια τόσο ολέθρια συμφωνία. Έκαναν το καθήκον τους την περασμένη βδομάδα όταν ψήφισαν υπέρ ενός προγράμματος λιτότητας και του εφαρμοστικού του νόμου. Η αποδοχή των όρων της συμφωνίας συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα δεν ήταν μέρος της συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Μπορούν απλά να την αρνηθούν και να πετάξουν πίσω το μπαλάκι στους Υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης. Όμως είναι απίθανο να το κάνουν. Μοιάζουν υπερβολικά φοβισμένοι για τις συνέπειες μιας άμεσης χρεοκοπίας.
Παρόλα αυτά, όταν γίνει πλήρως αντιληπτή η δόλια και ύπουλη φύση αυτού του κατασκευάσματος, θα πρέπει να αναμένουμε πως η πολιτική διαχείριση της αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης θα γίνει ακόμα πιο δύσκολη και όλως ευεπίφορη σε ατυχήματα.
Και τι γίνεται με τη Γερμανία; Αφού έκανε τόση φασαρία σχετικά με την ανάγκη συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, η Γερμανία κατάφερε να διασφαλίσει μόλις 2 δις ευρώ για τη μετακύλιση του ελληνικού χρέους από τις δικές της μη κρατικές τράπεζες. Οι γαλλικές τράπεζες που έχουν περισσότερα ληξιπρόθεσμα ελληνικά ομόλογα από τις γερμανικές, δεσμεύτηκαν αναλογικά πολύ περισσότερο.
Λαμβάνοντας υπόψη τη ρητορική του Βερολίνου σχετικά με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, εκπλήσσεται κανείς να ακούει ότι αυτή η μηδαμινή, άκρως φιλική στις τράπεζες, συμφωνία θα εξασφαλίσει τώρα το ‘ναι’ του γερμανικού Κοινοβουλίου. Η ταχύτητα με την οποία η γερμανική κυβέρνηση αλλάζει ασυμβίβαστες μεταξύ τους θέσεις κόβει την ανάσα.
Στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης διδαχτήκαμε ότι δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε και πολύ αυτά τα χρηματοπιστωτικά οχήματα με τα τρία γράμματα – τα CDO. Αλλά να που αυτό κάνει τώρα η Ευρώπη δημιουργώντας ένα ύστερο παράγωγο υψηλού κινδύνου.
Οι Ευρωπαίοι δεν κλωτσάνε απλά το πρόβλημα παρακάτω, κλωτσάνε παρακάτω ένα πρόβλημα που στον πυρήνα του περιέχει εκρηκτικά.