Κατά την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, η Ευρωζώνη δεν κατάφερε να αξιοποιήσει τα ισχυρά της σημεία. Άντ’ αυτού, επέλεξε να προχωρήσει με ένα συνοθύλευμα αυτοσχεδιασμών που ο ένας μετά τον άλλο αποτύγχαναν καθώς υπονομεύονταν από τις αδυναμίες της. Παραμένει όμως το γεγονός ότι το δημόσιο έλλειμμα της Ευρωζώνης είναι και θα παραμείνει για τα επόμενα χρόνια πολύ χαμηλότερο από τα αντίστοιχα ελλείμματα των περισσότερων ανεπτυγμένων οικονομιών. Αν θέλει λοιπόν να πείσει τους επενδυτές ότι μπορεί να παραμείνει ακέραια, θα πρέπει να βρει τρόπους να εκμεταλλευτεί το σχετικό της αυτό πλεονέκτημα.
Οι πολιτικοί και οικονομικοί αξιωματούχοι της Ευρωζώνης προσπαθούν σήμερα να επεξεργαστούν ένα νέο πακέτο δανεισμού προς την Ελλάδα που θα περιλαμβάνει και κάποιου τύπου συμμετοχή των κατόχων ομολόγων – αν και παραμένει αβέβαιο τι μορφή θα πάρει αυτή. Το πακέτο έχει στόχο να καλύψει τις ανάγκες χρηματοδότησης της ελληνικής κυβέρνησης για τα επόμενα 1-2 χρόνια, αν και ελάχιστοι οικονομολόγοι ή επενδυτές πιστεύουν ότι μπορεί θα φέρει αποτελεσματική και οριστική λύση στο δημοσιονομικό πρόβλημα της Ελλάδας.
«Το νέο πακέτο θα αγοράσει λίγο ακόμη χρόνο, αλλά εξακολουθεί να αφήνει άλυτο το πρόβλημα της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους», παρατηρεί σε ανακοίνωσή του το Institute of International Finance, που συγκροτείται από άνω των 400 οικονομικών ιδρυμάτων τα οποία εδρεύουν σε 70 χώρες.
Δεν έχει επίσης ξεκαθαρίσει ακόμη το τι θα ζητηθεί από τους κατόχους των ελληνικών ομολόγων στα πλαίσια του νέου σχεδίου διάσωσης. Ορισμένοι αξιωματούχοι της Ευρωζώνης δείχνουν να επιθυμούν την επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής των υπαρχόντων ελληνικών ομολόγων, γεγονός που θα θεωρηθεί όμως ως χρεοστάσιο από ένα ή δύο μεγάλους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Και καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αντιτίθεται σε οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί ως χρεοστάσιο, φαίνεται ότι η εκδοχή που θα προχωρήσει θα είναι μια εθελοντική ανακύκλωση των ελληνικών ομολόγων κατά την ωρίμανση τους.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι η Ευρωζώνη εξακολουθεί να παίζει αγοράζοντας χρόνο. Όπως επισημαίνει και το Institute of International Finance, η Ευρωζώνη δεν έχει ελπίδες για την Ελλάδα, αλλά θέλει να δώσει χρόνο στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία, ίσως όμως και την Ισπανία, την Ιταλία και το Βέλγιο να προωθήσουν τα δικά τους πακέτα λιτότητας και τα διαρθρωτικά τους προγράμματα χωρίς πολλές αναταράξεις. Η ελπίδα προφανώς είναι πως όταν έρθει η ώρα που η Ελλάδα θα πρέπει υποχρεωτικά να προχωρήσει σε διαγραφή μεγάλου μέρους του χρέους της, η μόλυνση θα είναι περιορισμένη και η ελληνική κρίση θα εκδηλωθεί στο τελικό της στάδιο σαν ένα τοπικό συμβάν. Μόνο που το σχέδιο αυτό προϋποθέτει ότι πολλά άλλα πράγματα θα πάνε καλά, και δυστυχώς έχουμε δει πολλές φορές τα πράγματα να μην πηγαίνουν καλά μετά τη βαθιά κρίση του 2008.
Η Ευρωζώνη διαθέτει ένα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που κι άλλες αναπτυγμένες οικονομίες αντιμετωπίζουν σήμερα, αν και με λίγο διαφορετική μορφή. Πράγματι, αν τη δούμε σαν σύνολο, είναι εκπληκτικό το πώς η ζώνη του ευρώ αποτελεί σήμερα το επίκεντρο της ανησυχίας των επενδυτών αφού η οικονομία της βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τις οικονομίες των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Βρετανίας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μηνός Μαΐου του ΟΟΣΑ, το δημόσιο έλλειμμα της Ευρωζώνης σαν σύνολο θα φτάσει φέτος στο 4,2% του ΑΕΠ της και το 2012 το 3%. Αντιθέτως, το δημόσιο έλλειμμα των ΗΠΑ θα φτάσει φέτος – σύμφωνα πάλι με τις ίδιες εκτιμήσεις – στο 10,1% και το 2012 στο 9,9%, ενώ στην Ιαπωνία το δημόσιο έλλειμμα αναμένεται να φτάσει φέτος στο 8,9% και στο 8,2% το 2012 και στη Βρετανία – που εφαρμόζει πολιτική συρρίκνωσης του ελλείμματος – το έλλειμμα προβλέπεται να φτάσει στο 7,9% στο δημοσιονομικό έτος που τελειώνει το Μάρτιο του 2012.
Πολλές φορές οι σχεδιαστές πολιτικής της Ευρωζώνης υπενθυμίζουν στους επενδυτές ότι το δημόσιο έλλειμμα των χωρών του ευρώ είναι σχετικά χαμηλό αλλά το κάνουν με τόνους οργής που αντανακλούν τη θέση τους ότι οι αγορές αντιμετωπίζουν την Ευρωζώνη με προκατάληψη και εχθρότητα και ότι δεν της αναγνωρίζουν τίποτα. Κι όμως είναι οι ίδιοι που παράγουν αυτή την παγίδα. Διότι τι κέρδος μπορείς να έχεις αν κρατάς έναν άσσο στο μανίκι σου αλλά αν δεν είσαι ποτέ έτοιμος να τον χρησιμοποιήσεις;
Η Ευρωζώνη θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το βασικό της πλεονέκτημα μόνο αν άρχιζε κάποια στιγμή να συμπεριφέρεται σαν να αποτελεί συνεκτική οντότητα και όχι σαν χαλαρή συλλογή κομματιών που οι μεταξύ τους συνδέσεις μέρα με τη μέρα χαλαρώνουν. Η διαφορά ανάμεσα στη Βρετανία που έχει μεγαλύτερο έλλειμμα από τα κράτη του ευρώ αλλά χαμηλότερο κόστος δανεισμού από πολλά εξ αυτών, είναι ότι στην περίπτωση της Βρετανίας οι επενδυτές είναι απολύτως σίγουροι πως η κυβέρνηση θα εκμεταλλευθεί το σύνολο των οικονομικών πόρων κατά τον πιο πλήρη και αποδοτικό τρόπο προκειμένου να αποφύγει ένα χρεοστάσιο ή και την απλή αμφιβολία για ένα πιθανό χρεοστάσιο.
Αντίθετα, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης θυμίζουν όλη την ώρα στους επενδυτές πως η βοήθεια που παρέχεται στις τρεις υπερχρεωμένες χώρες της περιφέρειας οι οποίες έχουν βγει εκτός αγορών παρέχεται με μεγάλη απρόθυμα και με την μέγιστη δυνατή μικροψυχία. Αν οι Ευρωπαίοι απαντούσαν ειλικρινά στο ερώτημα ‘πόσο μακριά είναι έτοιμοι να πάνε προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα’, η απάντηση θα ήταν ‘όσο λιγότερο γίνεται ώστε να νομίζουμε πως έχουμε ξεμπερδέψει’, μόνο που αυτό το λιγότερο ποτέ δεν αποδείχτηκε αρκετό.
Ένα καλό παράδειγμα της απροθυμίας ακόμα και για το ελάχιστο πραγματικό βήμα προς την κατεύθυνση της εκμετάλλευσης των ισχυρών σημείων της Ευρωζώνης είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός πουλά ομόλογα στους επενδυτές βασισμένος στις εγγυήσεις των κρατών μελών που διατηρούν την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση. Μέχρις εδώ καλά. Γιατί όμως χρεώνει με ένα αξιοσημείωτο επιτόκιο πάνω από το επιτόκιο που ο ίδιος πληρώνει τα κράτη που έχουν απεγνωσμένη ανάγκη για βοήθεια; Η απόδοση που παρέχει στις χώρες πιστωτές με τη διαφορά επιτοκίου δεν έχει καμιά σημασία για τη δημοσιονομική τους θέση, ενώ αντίθετα οι χώρες δανειολήπτριες χρειάζονται κάθε σεντ που μπορούν να συγκεντρώσουν προκειμένου να μειώσουν τα ελλείμματα τους. Όλα αυτά θυμίζουν στους επενδυτές ότι παρά τους ισχυρισμούς περί αλληλεγγύης, οι λαοί της Ευρωζώνης δεν είναι στην πραγματικότητα μαζί. Όσο όμως κρατάει αυτό τόσο θα ανακυκλώνεται η δημοσιονομική κρίση.