Έχουμε μπροστά μας άπειρες συζητήσεις για το αν ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης S&P είχε δίκιο να στερήσει από την Αμερική την ανώτατη πιστοληπτική της αξιολόγηση και – ακόμα χειρότερα – στη νέα της αξιολόγηση ως ΑΑ+ να αποδώσει αρνητικές προοπτικές. Όπως και να έχουν όμως τα πράγματα, αυτή η ιστορική ενέργεια είναι πλέον πραγματικότητα και το παγκόσμιο σύστημα καλείται να προσαρμοστεί. Θα υπάρξουν επιπτώσεις, θα υπάρξουν αβεβαιότητες αλλά θα υπάρξουν κι ευκαιρίες. Δεν πάει πολύς καιρός από τότε που θεωρούνταν αδιανόητο ότι η Αμερική θα μπορούσε να χάσει την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση. Πράγματι οι όροι ‘απαλλαγμένος κινδύνων’ και ‘αμερικανικά ομόλογα’ ήταν περίπου ισοδύναμοι – από την επαύριον του Β Παγκοσμίου Πολέμου που συγκροτήθηκε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο λειτούργησε στη βάση της υπόθεσης ότι η ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση των ΗΠΑ αντιπροσώπευε την σταθερά του πυρήνα του και όχι μια μεταβλητή.
Σήμερα ανοίγουν οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές σε μια πραγματικότητα που έχει μεταβληθεί. Θα υπάρξουν άμεσες λειτουργικές επιπτώσεις, από την επανακωδικοποίηση των συστημάτων κινδύνου και συναλλαγών ως την αποτίμηση της διαχείρισης εγγυήσεων και ρευστότητας. Θα πρέπει να παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς ορισμένους βασικούς τομείς της αγοράς, συμπεριλαμβανομένου του συμπλέγματος διαχείρισης διαθεσίμων και των αντιδράσεων των μεγαλύτερων ξένων πιστωτών της Αμερικής.
Εν τω μεταξύ για την πραγματική οικονομία η υποβάθμιση σημαίνει ότι το πιστωτικό κόστος όλων σχεδόν των Αμερικανών δανειοληπτών θα αυξηθεί. Η επιχειρηματική και καταναλωτική εμπιστοσύνη, που είχε ήδη διαβρωθεί από τη σύγκρουση μεταξύ Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών για το όριο του χρέους, θα υποστεί μια ακόμη καθίζηση η οποία θα καταλήξει σε νέες αντιξοότητες για τις επενδύσεις και την απασχόληση.
Είναι επίσης δύσκολο να φανταστούμε πως από τη στιγμή που ο οίκος S&P υποβάθμισε τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα υποβαθμίσει σύντομα τουλάχιστον ένα ακόμη μέλος του συρρικνούμενου κλαμπ των κρατών που διαθέτουν ακόμη την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση. Αν δούμε κάτι τέτοιο να υλοποιείται κι αφορά μια ευρωπαϊκή χώρα, για παράδειγμα τη Γαλλία, οι ήδη εύθραυστες προσπάθειες της Ευρώπης για τη σωτηρία των κρατών της περιφέρειάς της θα προσκρούσουν σε περαιτέρω εμπλοκές.
Στην περίπτωση αυτή θα τεθεί υπό εξονυχιστικό έλεγχο και ο μελλοντικός ρόλος των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης, αφού θα κυριαρχήσουν ερωτήματα σχετικά με το ποιος αξιολογεί τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Η ενεργεία του S&P είναι πιθανό να συσπειρώσει τις κυβερνήσεις της Αμερικής και της Ευρώπης, σε μια προσπάθεια να διαβρώσουν τη μονοπωλιακή ισχύ και τη λειτουργική επιρροή των οίκων. Ενώ όλα αυτά θα υποχρεώσουν τους επενδυτές να κάνουν κάτι που θα έπρεπε να είχε κάνει από χρόνια: να διεξάγουν τις δικές τους αξιολογήσεις και να μην βασίζονται στους ‘εκτός’.
Το ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι στο εξής θα υπάρξουν πραγματικές αβεβαιότητες για τις ευρύτερες συστημικές επιπτώσεις αυτής της αλλαγής. Καθώς η Αμερική αποτελεί τον πυρήνα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, συν τω χρόνω η υποβάθμιση της Παρασκευής θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη θέση των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών που παρέχει – από το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα ως τις χρηματοπιστωτικές αγορές της που θεωρούνταν ως η καλύτερη επιλογή επένδυσης των σκληρά αποκτημένων πλεονασμάτων των άλλων κρατών. Όλα αυτά θα εξασθενήσουν την αποτελεσματικότητα των ΗΠΑ ως παγκόσμιου κέντρου και θα επιταχύνουν την ασταθή μετάπτωση σε ένα πολύ- πολικό σύστημα ενώ παράλληλα θα αυξήσουν τον κίνδυνο του οικονομικού κατατεμαχισμού.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα εκδιπλώσουν τη δυναμική τους στο πέρασμα του χρόνου και θα το κάνουν, κατά πάσα πιθανότητα, κατά τρόπο όχι γραμμικό. Μέρος των άμεσων επιπτώσεων θα ανασχεθεί επειδή καμιά άλλη χώρα δεν μπορεί και δεν θέλει να υποκαταστήσει τις ΗΠΑ στον πυρήνα του παγκόσμιου συστήματος. Πέρα από μια γενική αύξηση των πρίμιουμ κινδύνου και της αστάθειας είναι συνεπώς δύσκολο να προβλέψουμε με σιγουριά πώς θα αντιδράσει το παγκόσμιο σύστημα. Υπάρχει άραγε περίπτωση να βρει μια νέα κανονικότητα που στον πυρήνα της θα έχει την βαθμολογία ΑΑ+ ή μήπως είναι αναπόφευκτες περαιτέρω διαρθρωτικές αλλαγές;
Όλα αυτά ισχύουν, όμως μπορεί να υπάρξουν και οι ευκαιρίες και να είναι σημαντικές. Η υποβάθμιση της Αμερικής ενδέχεται να λειτουργήσει σαν σήμα συναγερμού που θα ξυπνήσει τους πολιτικούς της. Πρόκειται για ένα αδιαμφισβήτητο και ισχυρό σημάδι διάβρωσης της οικονομικής ισχύος και της παγκόσμιας θέσης της χώρας τους. Καθιστά επείγουσα την ανάγκη να αναλάβουν την πρωτοβουλία μέσα από τη χάραξη καλύτερης οικονομικής πολιτικής και πιο συνεπούς διακυβέρνησης.
Βεβαίως υπάρχει και ο κίνδυνος τα δύο κόμματα να χρησιμοποιήσουν την ενέργεια του S&P για να επικυρώσουν τα προγενέστερα πιστεύω τους. Οι Δημοκρατικοί να υποστηρίξουν ότι για την υποβάθμιση της χώρας ευθύνεται το πρόσφατο πολιτικό σαμποτάζ των Ρεπουμπλικανών στη συζήτηση για την αύξηση του ορίου του δημόσιου χρέους, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι να ισχυριστούν ότι για όλα φταίνε οι ανεύθυνες κρατικές δαπάνες των Δημοκρατικών.
Για το καλό της χώρας τους και της ευρύτερης παγκόσμιας οικονομίας, τα δύο κόμματα πρέπει να αντισταθούν σε κάθε διάθεση μικροπολιτικού σκυλοκαβγά. Άντ’ αυτού, θα πρέπει να εκμεταλλευθούν αυτήν την εν δυνάμει ‘Ώρα Σπούτνικ’ – ένα καταφανές πλήγμα στην ψυχή του έθνους που μπορεί να ενώσει τους Αμερικανούς σε ένα κοινό όραμα και μια ανανεωμένη αίσθηση εθνικού σκοπού – και αντί να αφήσουν τη χώρα τους να κατρακυλήσει στην παρακμή, να την επαναφέρουν στο δρόμο της υψηλής ανάπτυξης, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της ευρωστίας των δημοσίων οικονομικών.