«Σιωπηλός» τραπεζικός πανικός; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτουν τα τελευταία 24ωρα οικονομολόγοι, καθώς αυξάνονται οι ενδείξεις πως σταδιακά η κρίση μέσω του τραπεζικού συστήματος περνά στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η «απομόχλευση» που προωθούν οι τράπεζες της ευρωζώνης από την ανατολική Ευρώπη, έχει αρχίσει ήδη να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε όλη την περιφέρεια. Οι οικονομίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, πλην Ρωσίας, είναι πλήρως εξαρτημένες από τις δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες, αφού τα τρία τέταρτα του συνολικού ενεργητικού του τραπεζικού τους συστήματος ανήκει σε αυτές. Πέρα από την Ουγγαρία, οι πιο εξαρτημένες από τις ξένες πιστώσεις χώρες είναι η Ουκρανία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία.
Όλα ξεκίνησαν την προηγούμενη εβδομάδα όταν η Κεντρική Τράπεζα της Αυστρίας ανακοίνωσε την εισαγωγή νέων και ιδιαίτερα αυστηρών κεφαλαιακών κανόνων για τα τραπεζικά ιδρύματα καθώς και ενός μειωμένου ορίου δανεισμού που θα καταστήσει δύσκολο το δανεισμό των Αυστριακών τραπεζών στο εξωτερικό, συγκεκριμένα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η Βιέννη φοβάται ότι η κυβέρνηση ίσως υποχρεωθεί να διασώσει τις τράπεζες της εξαιτίας των ζημιών στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, μια περιφέρεια στην οποία η Αυστρία είναι κορυφαίος πιστωτής. Η κυβέρνηση της Αυστρίας παρήγγειλε στις Erste Group, Raiffesen Bank International και Bank Austria να περιορίσουν τον δανεισμό στις μόλις 1,1 φορές έναντι των καταθέσεων στις χώρες της περιφέρειας. Αναλυτές φοβούνται ότι τέτοιου είδους κινήσεις θα διογκώσουν την απομόχλευση από τις αναπτυσσόμενες αγορές της Ευρώπης και η Nomura εκτιμά ότι ενδεχομένως να καταλήξουν σε συνολικές εκροές λόγω απομόχλευσης ύψους 13 δισ. ευρώ.
Η απόφαση της Αυστρίας να περιορίσει κάθετα τον δανεισμό στην ανατολική Ευρώπη έχει προκαλέσει μεγάλη κλιμάκωση στην νευρικότητα όσον αφορά τις οικονομίες της περιφέρειας. Η κεντρική τράπεζα της Πολωνίας προχώρησε την προηγούμενη εβδομάδα σε παρέμβαση στην αγορά spot για τέταρτη φορά σε τρεις μήνες, σε μια προσπάθεια να στηρίξει την ισοτιμία του ζλότι έναντι του ευρώ, το οποίο για μια ακόμη φορά πλησίασε επίπεδα του 2009. Όμως η παρέμβαση δεν είχε μεγάλη απήχηση στην αγορά συναλλάγματος καθώς οι επενδυτές εμφανίζονται ιδιαίτερα ανήσυχοι για τις επιπτώσεις της ευρωπαϊκής ύφεσης στην Πολωνία και την υπόλοιπη περιφέρεια της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, έχουν αρχίσει να εκδηλώνονται καταστάσεις πανικού. Τα διεθνή πρακτορεία μετέδωσαν ότι την προηγούμενη εβδομάδα υπήρξαν τεράστιες ουρές έξω από την τράπεζα Krājbanka της Λετονίας, κατόπιν δημοσιεύματος του Bloomberg ότι «λείπουν» από την τράπεζα σχεδόν 100 εκατομμύρια λάτι, δηλαδή 191 εκατ. δολάρια. Ο πανικός ξεκίνησε με την ρευστοποίηση της Bankas Snoras της Λιθουανίας. Η κυβέρνηση της Λιθουανίας πήρε τον έλεγχο της τράπεζας στα μέσα Νοεμβρίου, όταν η κεντρική τράπεζα ανακάλυψε ότι «λείπουν» 300 εκατ. ευρώ σε ενεργητικά και δήλωσε ότι ο πιστωτικός οίκος βρίσκεται στα πρόθυρα χρεοκοπίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι μόνο η Αυστρία που μειώνει τις χορηγήσεις της στο εξωτερικό. Η ιταλική UniCredit και η γερμανική Commerzbank δεσμεύτηκαν πρόσφατα να περιορίσουν τις χορηγήσεις τους στο εξωτερικό. Αλλά και οι γαλλικές τράπεζες, που αποτελούσαν σημαντική δύναμη στις χορηγήσεις προς μεγάλες επιχειρήσεις στην Ασία, έχουν διακόψει κάθε σχετική δραστηριότητα.
Μάλιστα η Fitch εξέδωσε προειδοποίηση για τις τράπεζες της αναδυόμενης Ευρώπης. Στην περίπτωση επιδείνωσης της κρίσης, οι πιέσεις που θα δεχτούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες στα κεφάλαια και τη ρευστότητά τους ενδέχεται να τις αναγκάσει να μειώσουν τη χρηματοδότηση των θυγατρικών τους στην περιοχή, εκτιμά ο οίκος. Ως αποτέλεσμα, η έλλειψη χρηματοδότησης των τραπεζών ενδέχεται να σημάνει πιστωτική ασφυξία και μείωση του ΑΕΠ σε πολλές από τις χώρες αυτές. Το βασικό σενάριο της Fitch αναφέρει ότι μια ελληνική κρατική ή τραπεζική χρεοκοπία δεν θα οδηγήσει τις ελληνικές τράπεζες στον επαναπατρισμό κεφαλαίων από τις θυγατρικές τους στη ΝΑ Ευρώπη. Όμως, αυτό σημαίνει ότι θα είναι λιγότερο ικανές να διαθέσουν κεφάλαια, εάν αυτά χρειαστούν.
Τρύπα 241 δισ. στη χρηματοδότηση
Και ενώ συμβαίνουν αυτά, όλο και δυσκολεύει η χρηματοδότηση για τις ευρωπαϊκές τράπεζες επιμείνουν, απειλώντας το τραπεζικό σύστημα και την πραγματική οικονομία. Σύμφωνα με διεθνή δημοσιεύματα η χρηματοδοτική «τρύπα» βαθαίνει για τις ευρωπαϊκές τράπεζες, καθώς η αναταραχή στις αγορές οδηγεί την Ευρώπη σε καθολική πιστωτική κρίση. Οι επενδυτές μένουν μακριά από τα ομόλογα τραπεζών, εν μέσω ανησυχιών για τις εξελίξεις στην κρίση χρέους στην ευρωζώνη και την υγεία του τραπεζικού συστήματος. Ειδικότερα, οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν εκδώσει ομόλογα ύψους 413 δισ. δολ. μέχρι στιγμής φέτος. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί μόλις στα δύο τρίτα των αναγκών αναχρηματοδότησης των ομολόγων που λήγουν εντός του 2011, ύψους 654 δισ. δολαρίων, όπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία της Dealogic για τους Financial Times. Η χρηματοδοτική ''τρύπα'' αγγίζει τα 241 δισ. δολάρια για το 2011, εκτιμά η Dealogic. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες καλούνται να αναχρηματοδοτήσουν υποχρεώσεις συνολικού ύψους 700-800 δισ. ευρώ, που λήγουν το 2012. Αν δεν μπορέσουν να καλύψουν το ποσό αυτό, μέσω έκδοσης ομολόγων ή συγκέντρωσης καταθέσεων, τότε, η μείωση του δανεισμού τους θα είναι μονόδρομος. Ας σημειωθεί πως είναι η πρώτη φορά που οι ευρωτράπεζες βρίσκονται σε τόσο δεινή θέση σε διάστημα τουλάχιστον πέντε ετών.