Όλοι γνωρίζουμε ότι από τον περασμένο Ιούλιο οπότε και έκλεισε η συμφωνία για το πρώτο ελληνικό PSI, το μικρό τότε κούρεμα του ελληνικού χρέους με εθελοντική συμμετοχή των πιστωτών, οι πιέσεις στη διατραπεζική αγορά έχουν αυξηθεί δραματικά. Παράλληλα, από το Ιούλιο έως και τον Οκτώβριο, η χρηματιστηριακή αξία των ευρωπαϊκών τραπεζών έχει μειωθεί κατά 22% κατά μέσο όρο για τις 60 πιο σημαντικές τράπεζες που περιελήφθησαν στα τεστ αντοχής της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής. Επιπλέον τούτου, η πτώση των τραπεζικών χαρτιών συνεχίζεται και τον Νοέμβριο… Και το κρίσιμο ερώτημα, στο οποίο προσπαθεί να απαντήσει μελέτη του Ινστιτούτου Μπρύγκελ, που υπογράφεται από τον Γκούντραμ Γουλφ, είναι: Γιατί πέφτουν τα ευρωπαϊκά τραπεζικά χαρτιά; Σε τι οφείλεται αυτή η ορατή απαξίωση τους; Μόνο στο επικείμενο ‘κούρεμα’ των ελληνικών ομολόγων ή, έστω, στους φημολογούμενους φόβους των επενδυτών για το ενδεχόμενο επιβολής ‘κουρέματος’ και στα άλλη χρέη της ευρωπαϊκής περιφέρειας; Ή μήπως σε κάτι άλλο, γενικότερο; Και η ανακεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών τραπεζών θα δώσει λύση;
Η μελέτη του Γκούντραμ Γουλφ εξετάζει τη σχέση ανάμεσα στην έκθεση των 60 σημαντικότερων ευρωπαϊκών τραπεζών σε κρατικά ομόλογα της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και της Ελλάδας και την κίνηση των τιμών των μετοχών τους. Και η απάντηση που προκύπτει από την ανάλυση είναι ότι τα νούμερα της έκθεσης των ιδρυμάτων δεν αντανακλούν κάποια αντίστοιχη πτώση των τιμών των μετοχών τους κατά γενικό τρόπο. Μόνον η έκθεση στο ελληνικό χρέος επηρεάζει πράγματι τις τιμές των τραπεζών πανευρωπαϊκά και έχει επηρεάσει συντριπτικά ιδίως τις τιμές των ελληνικών τραπεζών που έχουν υψηλή έκθεση στο εθνικό τους χρέος.
Παρά ταύτα, η έκθεση στο ιρλανδικό και το ισπανικό χρέος έχει πιέσει μεν τις τιμές των μετοχών ορισμένων τραπεζών που έχουν την έδρα τους στα αντίστοιχα κράτη αλλά όχι και τις τιμές των τραπεζών του πυρήνα που έχουν υψηλή έκθεση στα αντίστοιχα χρέη. Σε ό,τι αφορά, τέλος, το ιταλικό χρέος, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η έκθεση των τραπεζών του πυρήνα της Ευρωζώνης – κυρίως των γαλλικών που έχουν την υψηλότερη έκθεση στο ιταλικό χρέος μετά τις ιταλικές τράπεζες – αποτελεί μια κρίσιμη μεταβλητή για τη χρηματιστηριακή τους αξία.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας του Ινστιτούτου Μπρύγκελ συνεπώς, η πρόσφατη μεγάλη πτώση της χρηματιστηριακής αξίας των ευρωπαϊκών τραπεζών δεν οδηγείται πρωτίστως από τις τοποθετήσεις τους σε κρατικά ομόλογα. Στην πραγματικότητα, επισημαίνεται, οι επενδυτές έχουν ήδη αποδεχτεί τη βασική λογική της συμφωνίας για το ελληνικό κούρεμα και πιστεύουν ότι όντως μόνο το ελληνικό χρέος θα ‘κουρευτεί’. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει σημαντική απώλεια εμπιστοσύνης προς τις τράπεζες της Ευρωζώνης. Κατά τον Γκ. Γουλφ, συντρέχουν αρκετοί παράγοντες που εξηγούν αυτή τη δυσπιστία των αγορών. Ίσως οι αγορές να αρχίζουν τώρα να αντιλαμβάνονται ότι το γενικό επιχειρηματικό μοντέλο των ευρωπαϊκών τραπεζών δεν είναι πια βιώσιμο. Τα κρατικά ομόλογα ήταν στην καρδιά του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος ως τίτλοι απαλλαγμένοι κινδύνων. Το ίδιο πρόβλημα διαπιστώνεται και σε σχέση με το ευρωπαϊκό εποπτικό πλαίσιο που ακόμη και σήμερα επαναπαύεται στην υπόθεση ότι οι κρατικοί τίτλοι είναι απαλλαγμένοι κινδύνων. Σήμερα όμως χρειάζεται επαναξιολόγηση του πιστωτικού κινδύνου των κρατών της Ευρωζώνης. Και η επαναξιολόγηση των κρατικών τίτλων μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη αναθεώρηση της σύνθεσης των ισολογισμών των ευρωπαϊκών τραπεζών. Τέλος, επισημαίνεται ακόμη, φαίνεται ότι είμαστε μπροστά σε μια γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης σχετικά με τη βιωσιμότητα της Ευρωζώνης σαν σύνολο.
Όλα αυτά σημαίνουν, καταλήγει η μελέτη, ότι η λύση για τις ευρωπαϊκές τράπεζες δεν μπορεί να έρθει αποκλειστικά και μόνο μέσα από την ανακεφαλαιοποίησή τους. Η στήριξη των τραπεζών με νέα κεφάλαια μπορεί να είναι ένας τρόπος για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης αλλά ενδέχεται και να μην λειτουργήσει. Στην πραγματικότητα χρειάζονται εξίσου μια αξιόπιστη λύση στο ελληνικό πρόβλημα και ένα κρίσιμο βήμα προς ένα ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο που θα περιλαμβάνει μια ομοσπονδιακή δημοσιονομική στήριξη του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος.