Ο βασιλιάς πέθανε, ζήτω η βασίλισσα!.. Πριν καλά καλά παραιτηθεί από τη διεύθυνση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ο Ντομινίκ Στρος Καν, οι Ευρωπαίοι προωθούν προς αντικατάστασή του μια εκ νέου ευρωπαϊκή υποψηφιότητα, της Γαλλίδας Υπουργού Οικονομικών, Κριστίν Λαγκάρντ. Ξεχάστηκαν οι υποσχέσεις για ελεύθερη επιλογή. Οι Ευρωπαίοι επιμένουν στην αρχή του κρατάμε ό,τι είχαμε. Το παλαιό καθεστώς είναι εδώ. Η κ. Λαγκάρντ είναι μια καθ’ όλα αξιόλογη υποψηφιότητα. Είναι Γαλλίδα, στοιχείο που αποτελεί τη συνήθη προϋπόθεση για έναν Ευρωπαίο επικεφαλής διεθνούς οργανισμού. Είναι επίσης γυναίκα, γεγονός που αποτελεί πλεονέκτημα και όχι μόνο επειδή ο απερχόμενος πρόεδρος κατηγορείται για απόπειρα βιασμού. Έχει διατελέσει πρόεδρος της διάσημης αμερικανικής νομικής εταιρίας Baker & McKenzie και μιλάει πολύ καλά αγγλικά. Είναι πολύ συμπαθής και εντυπωσιακή. Αλλά δεν αποτελεί την τέλεια υποψηφιότητα, πρωτίστως επειδή έχει περιορισμένη γνώση οικονομικών. Αν αναλάμβανε το ΔΝΤ, θα έπρεπε να βασίζεται στις συμβουλές εκείνων που θα την περιστοιχίσουν. Αν αναλάμβανε την ηγεσία του ΔΝΤ, θα έπρεπε επίσης όποιος αντικαταστήσει τον νούμερο 2 στην ηγεσία του Αμερικανό Τζον Λίπσκι, που θα φύγει τον Αύγουστο, να είναι πρωτοκλασάτος οικονομολόγος.
Το πιθανότερο είναι ότι η κ. Λαγκάρντ θα αναλάβει το ΔΝΤ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει το 32% των ψήφων και οι Ηνωμένες Πολιτείες άλλο ένα 16.7%. Είναι πολύ πιθανόν ότι οι Αμερικανοί θα υποστηρίξουν τους Ευρωπαίους. Και θα το κάνουν γιατί η Αμερική δεν έχει ακόμη αφήσει πίσω της την παλιά συμφωνία στη βάση της οποίας η Ευρώπη παίρνει την ηγεσία του ΔΝΤ και οι ΗΠΑ την προεδρία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Πράγματι, οι Αμερικανοί θεωρούν ότι δεν υπάρχουν πιθανότητες να αποσπάσουν χρήματα από το Κογκρέσο για τα προγράμματα της Παγκόσμιας Τράπεζας αν επικεφαλής της δεν είναι Αμερικανός.
Για να είμαστε ειλικρινείς, είναι κατανοητή η επιθυμία των Ευρωπαίων να έχουν τον έλεγχο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο παρόν στάδιο. Το ΔΝΤ σήμερα μοιάζει με Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην ευρωπαϊκή κρίση – που δεν αφορά μόνο την δυτική και ανατολική περιφέρεια της Ευρώπης, αλλά επί της ουσίας τον ίδιο τον πυρήνα. Τον Απρίλιο του 2011 το 79,5% των τρεχόντων δανείων του ΔΝΤ ήταν προς ευρωπαϊκές χώρες, με το 52,9% στην Ανατολική Ευρώπη και το 26,6% στη Δυτική.
Οι άλλες πλευρές όμως καταδικάζουν τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις. Ζήτησε κανείς ο επικεφαλής του ΔΝΤ να είναι Ασιάτης κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης του 1990 ή να είναι Λατινοαμερικανός κατά τη διάρκεια των κρίσεων χρέους της Λατινικής Αμερικής; Προφανώς όχι. Γιατί λοιπόν οι Ευρωπαίοι χρειάζονται Ευρωπαίο διευθυντή για να διαχειριστεί την καταστροφή που οι ίδιοι προκάλεσαν στην Ευρωζώνη; Ο παραδοσιακός ισχυρισμός των αναπτυγμένων χωρών για να αναλαμβάνουν την ηγεσία διεθνών οργανισμών ήταν ότι οι πολίτες τους ήταν πιο ικανοί. Η σημερινή κατάσταση της Ευρώπης δεν το αποδεικνύει αυτό, απαντούν οι επικριτές τους τώρα.
Το ευρωπαϊκό επιχείρημα ίσως να είναι πιο ισχυρό από ό,τι αναγνωρίζουν οι αντίπαλοι του. Η Ευρωζώνη αποτελεί μια πολύ ειδική – και ίσως πολύ επικίνδυνη – δομή. Όταν το ΔΝΤ παρέχει δάνεια στην Ελλάδα, την Ιρλανδία ή την Πορτογαλία, επηρεάζει ευθέως τη νομισματική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα όλων των μελών της Ευρωζώνης. Είναι σαν τη διάσωση της Καλιφόρνιας από μια χρεοκοπία. Είναι κατανοητό γιατί οι ηγέτες ισχυρών δυνάμεων όπως η Γερμανία και η Γαλλία θέλουν να έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στη διεύθυνση ενός οργανισμού που επιτελεί τόσο ζωτικές λειτουργίες για τις ίδιες. Αλλά γι’ αυτό ήταν εξαρχής λάθος η ανάμειξη του ΔΝΤ στα εσωτερικά της Ευρωζώνης. Η ανάμειξη του ΔΝΤ στην Ευρώπη υπονομεύει την δική του ανεξαρτησία.
Το ευρωπαϊκό επιχείρημα έχει μεν ισχύ αλλά λιγότερη από όση θεωρούν οι Ευρωπαίοι. Το αντεπιχείρημα είναι ότι είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να δέχεται συμβουλές αμερόληπτες και ανεξάρτητες από το ΔΝΤ. Δηλαδή συμβουλές που δεν μπόρεσε να δώσει ο κ. Στρος Καν. Και που δεν θα μπορέσει να δώσει η κ. Λαγκάρντ. Αλλά κάποιος πρέπει να κάνει τους Ευρωπαίους να αναγνωρίσουν ότι η αναδιάρθρωση του χρέους είναι άκρως απαραίτητη και πως με δεδομένο αυτό, θα πρέπει πρώτα να αποκαταστήσουν άμεσα το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αντί να το στηρίζουν εμμέσως παρέχοντας δάνεια σε κράτη εν δύναμη αφερέγγυα.
Εξάλλου δεν είναι το επιχείρημα υπέρ ενός Ευρωπαίου διευθυντή του ΔΝΤ το πιο σημαντικό από όσα σχετίζονται με την παρούσα κρίση. Πρέπει να αναγνωρίσουμε τα μεγάλα πλεονεκτήματα σε όρους παγκόσμιας νομιμότητας και αποτελεσματικότητας, και όχι μόνο σε επίπεδο ΔΝΤ αλλά σε επίπεδο παγκόσμιας πολυμερούς τάξης, που θα έχει η μετάβαση σε μια ανοιχτή παγκόσμια επιλογή του νέου διευθυντή του ΔΝΤ. Πρέπει να αναγνωριστεί και επίσημα ότι η θέση των παλιών προηγμένων οικονομιών και της Ευρώπης υποχωρεί με ταχείς ρυθμούς. Σύμφωνα με τα νούμερα του ίδιου του ΔΝΤ, το μερίδιο της ΕΕ στην παγκόσμια παραγωγή, σε επίπεδο αγοραστικής δύναμης, θα περιοριστεί από 25% το 2000 σε 18% το 2015 – πρόκειται για εκπληκτικά ταχεία συρρίκνωση. Η ΕΕ όμως ακόμη υπεραντιπροσωπεύεται στο ΔΝΤ: ακόμα και μετά την τελευταία στάθμιση, το μερίδιο της Ολλανδίας είναι 1.76%, έναντι 2.62% της Ινδίας.
Το καλύτερο θα ήταν να συγκροτήσουμε μια υψηλόβαθμη επιτροπή για να κρίνει τις υποψηφιότητες. Οι υποψήφιοι θα μπορούσαν να εκθέσουν την οπτική τους για το μέλλον του ΔΝΤ. Υπάρχουν πολλά ανοιχτά ζητήματα μπροστά μας, και κυρίως το ζήτημα της παγκόσμιας νομισματικής μεταρρύθμισης. Πρέπει να γίνουν επιλογές στη βάση της αξίας.
Τα κριτήρια δεν πρέπει να είναι μόνο τεχνοκρατικά. Πολύ σημαντική είναι η κατανόηση των οικονομικών. Παρομοίως η αποδεδειγμένη πολιτική ικανότητα και η επιτυχής θητεία σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Το πρόσωπο που θα επιλεγεί πρέπει να είναι έτοιμο να αναλάβει τους κινδύνους του δανεισμού. Από αυτή την άποψη ο Ντομινίκ Στρος - Καν κατέγραψε εξαιρετικές επιδόσεις.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι πρέπει να αποκλείσουμε κατηγορηματικά μια ευρωπαϊκή υποψηφιότητα, αλλά ότι πρέπει οι παλαιές δυνάμεις να αναγνωρίσουν ότι δεν μπορούν να συνεχίζουν να διεκδικούν την κυριαρχία επί της παγκόσμιας σκηνής. Τα καθεστώτα που δεν προσαρμόζονται στις αλλαγές των καιρών συντρίβονται. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αναγνωρίσουν εγκαίρως αυτή την αλήθεια. Αν δεν το κάνουν, θα κάνουν μεγάλο λάθος που κάποια στιγμή θα πληρωθεί.