Από την εποχή που βαθμολογούσαν με «τριπλό Α» τα χειρότερα «σκουπίδια» της αμερικανικής αγοράς, οι οίκοι αξιολόγησης έχουν δείξει ότι δεν διστάζουν (με το αζημίωτο, πάντα...) να κάνουν χάρες στους τραπεζίτες. Με τη χθεσινή υποβάθμιση-τσεκούρωμα της Ελλάδας από την S&P φαίνεται πλέον καθαρά ότι οι οίκοι αξιολόγησης κάνουν μια πολύ μεγάλη χάρη στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (πάλι με το αζημίωτο...). Όπως τονίζουν τραπεζικά στελέχη, ρίχνοντας χθες την Ελλάδα στη χαμηλότερη θέση των πιστοληπτικών αξιολογήσεων διεθνώς (“CCC”) και μόλις τρεις θέσεις πάνω από την κατηγορία “D” (“default”, χρεοκοπία), η Standard & Poor’s δεν παίζει πια το ρόλο ενός οίκου που προειδοποιεί τους επενδυτές για κινδύνους, αλλά τον πολιτικό ρόλο του... συνηγόρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη μεγάλη και ανοικτή διαμάχη της με τη γερμανική κυβέρνηση για το ελληνικό χρέος.
Οι δύο πλευρές της αντιπαράθεσης έχουν ανοίξει δημόσια τα χαρτιά τους ήδη από την περασμένη εβδομάδα:
- Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ζήτησε ανοικτά να προχωρήσει η Ελλάδα σε ενός είδους ήπια αναδιάρθρωση χρέους, ως όρο για να λάβει το νέο δάνειο διάσωσης. Ζήτησε, ειδικότερα, να... υποχρεωθούν εθελοντικά όλοι οι ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας (κυρίως, δηλαδή, οι ευρωπαϊκές και ελληνικές τράπεζες και, πιθανόν, η ίδια η ΕΚΤ) να ανταλλάξουν τα ομόλογα που κατέχουν, με νέα που θα λήγουν επτά χρόνια αργότερα.
- Πολλοί αναλυτές έσπευσαν να παρερμηνεύσουν αυτή τη γερμανική πρόταση, που διατυπώθηκε με επιστολή του Γερμανού υπουργού Οικονομικών προς την ΕΚΤ, το ΔΝΤ και τους ομολόγους του στο Eurogroup, σαν να μια λαϊκίστικη πρόταση του Βερολίνου, με στόχο να φανεί στην κοινή γνώμη της Γερμανίας ότι δεν πληρώνουν μόνο οι φορολογούμενοι την κρίση, αλλά και οι τραπεζίτες.
- Στην πραγματικότητα, όμως, η πρόταση αυτή δεν κρύβει μόνο πολιτικάντικους υπολογισμούς, αλλά και πολύ σοβαρούς οικονομικούς υπολογισμούς: στόχος της Γερμανίας είναι να μείνουν «εγκλωβισμένες» και οι τράπεζες στο ελληνικό χρέος μέχρι το 2014, ώστε όταν έλθει η ώρα του «κουρέματος» να μην πέσει όλο το βάρος στις κυβερνήσεις (ας μην ξεχνάμε ότι το ΔΝΤ, ως προνομιούχος πιστωτής, «απαγορεύεται» να «κουρευτεί»).
- Σε αυτή την πρόταση Σόιμπλε, που προκάλεσε οργή στους κεντρικούς τραπεζίτες της Φραγκφούρτης, αλλά και στους εμπορικούς τραπεζίτες που στοιχίζονται πίσω τους, απάντησε την επόμενη ημέρα με σκληρό τρόπο ο Ζαν Κλωντ Τρισέ, αποκλείοντας οποιαδήποτε μη εθελοντική (απολύτως εθελοντική) συμμετοχή των τραπεζών στη νέα διάσωση της Ελλάδας. Η ΕΚΤ δεν συζητεί καν ενδεχόμενο επιμήκυνσης των ομολόγων που η ίδια κατέχει (αξίας 60 δισ. ευρώ), ενώ για τις εμπορικές τράπεζες δέχεται μόνο μια λύση τύπου Βιέννης. Δηλαδή, να μη γίνει κάποια γενικευμένη ανταλλαγή ομολόγων με νέα, μεγαλύτερης διάρκειας, αλλά να δεσμευθούν εθελοντικά όσες τράπεζες το επιθυμούν σε νέες αγορές ομολόγων της Ελλάδας, όταν θα λήγουν ορισμένα από αυτά που ήδη κατέχουν.
- Πρόκειται, βέβαια, για μια εντελώς διαφορετική πρόταση από τη γερμανική: αν περάσει το σχέδιο Τρισέ, οι τράπεζες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, θα «απεγκλωβισθούν» από μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους που κατέχουν, το οποίο θα πληρωθεί στην ώρα του με δάνεια από τις κυβερνήσεις. Έτσι, το 2014 (ή και νωρίτερα, αν δεν πάει καλά η εφαρμογή του νέου μνημονίου) ελάχιστες τράπεζες και με μικρά ποσά ομολόγων θα έχουν μείνει με έκθεση στο ελληνικό χρέος, με συνέπεια το μεγαλύτερο μέρος του «κουρέματος» να πέσει στις κυβερνήσεις.
Η S&P παρεμβαίνει ανοικτά σε αυτή τη διαμάχη, όπου σημειωτέον οι Γερμανοί κερδίζουν συνεχώς έδαφος, καθώς σπεύδουν και άλλες κυβερνήσεις του Βορρά να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση την ολλανδική κυβέρνηση. Με τη χθεσινή της ανακοίνωση, η S&P τονίζει ότι υποβαθμίζει την Ελλάδα κυρίως επειδή φοβάται μια ανταλλαγή ομολόγων (δηλαδή αυτό που προτείνει ο Σόιμπλε), η οποία θα έχει δυσμενή χαρακτηριστικά για τους πιστωτές και πάντως δεν θα είναι εθελοντική. Επιπλέον, η S&P προειδοποιεί για τον κίνδυνο μετά την ανταλλαγή αυτή να υπάρξει και «κούρεμα» πιστωτών. Στο τέλος αυτής της αναδιάρθρωσης σε δύο στάδια, το ποσοστό ανάκτησης απαιτήσεων από τα ελληνικά ομόλογα θα είναι 30-50% («κούρεμα» 50%-70%), ενώ η S&P θα υποβαθμίσει πολύ νωρίτερα τα ελληνικά ομόλογα στην κατηγορία “D”, αμέσως μόλις ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο αναδιάρθρωσης, δηλαδή η ανταλλαγή ομολόγων.
Ουσιαστικά, με την παρέμβασή της η S&P επιδιώκει να «στριμώξει» όσες κυβερνήσεις υποστηρίζουν τις θέσεις του Βερολίνου, προμηνύοντας ακριβώς τις «καταστροφές» για τις οποίες ήδη έχει προειδοποιήσει ο Ζαν Κλωντ Τρισέ. Δηλαδή, η S&P παίρνει μέρος στην πολιτική διαμάχη, στηρίζοντας την πλευρά των τραπεζιτών και ζητώντας ουσιαστικά από τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης να συνεχίσουν να καλύπτουν με λεφτά των φορολογούμενων όλα τα προβληματικά δάνεια των τραπεζών στην περιφέρεια της ευρωζώνης, προκειμένου αυτές να μη χάσουν έστω και ένα ευρώ!
Συνήθως, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με το «μέτωπο» της ΕΚΤ και των οίκων αξιολόγησης έχουν την τάση να... το βάζουν στα πόδια. Αυτή την φορά, δεν είναι τόσο βέβαιο, όμως, ότι θα τρομοκρατηθούν και θα κάνουν πίσω. Γιατί, πολύ απλά, διακυβεύονται πολλά και σοβαρά για τις ίδιες και τους πολίτες τους: αν συνεχίσουν να εκδίδουν «λευκές επιταγές» υπέρ των τραπεζών, χρηματοδοτώντας στο διηνεκές και χωρίς όρια τις χώρες της περιφέρειας, κινδυνεύουν να προκαλέσουν τεράστιες ζημιές στους εθνικούς προϋπολογισμούς και να προκαλέσουν πρωτοφανή πολιτική αναταραχή στο εσωτερικό.
Στο ερώτημα «τι έχουν να κερδίσουν η S&P και οι άλλοι οίκοι αξιολόγησης από αυτή τη συμπαράταξή τους με την ΕΚΤ», η απάντηση είναι απλή, έχει δύο σκέλη και δεν χρειάζεται κανείς να ανατρέξει σε θεωρίες συνωμοσίας για την βρει: η ΕΚΤ έχει ήδη κάνει ένα μεγάλο «δώρο» στους παντελώς ανυπόληπτους οίκους αξιολόγησης, καθώς ακόμη και μετά τις τεράστιες αποτυχίες τους στην αμερικανική κρίση, ακόμη και μετά την πολεμική που δέχθηκαν στην Ευρώπη, εξακολουθεί να βασίζει στις δικές τους αξιολογήσεις την άσκηση της νομισματικής πολιτικής. Αν οι οίκοι παραμένουν σοβαρός παράγοντας στο διεθνές στερέωμα, αυτό το οφείλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ΕΚΤ. Και σε τέτοιες περιπτώσεις το ένα χέρι νίβει το άλλο.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι οίκοι αξιολόγησης πρωτίστως επιδιώκουν να εξυπηρετήσουν τους μεγάλους πελάτες τους, που ακόμη και σήμερα τους δίνουν δισεκατομμύρια. Οι πελάτες αυτοί είναι οι μεγάλες εμπορικές τράπεζες της Ευρώπης, που παλεύουν με... νύχια και δόντια να «φορτώσουν το μουτζούρη» των προβληματικών δανείων στην περιφέρεια της ευρωζώνης στις πλούσιες κυβερνήσεις του ευρωπαϊκού Βορρά, χωρίς να υποστούν έστω και ελάχιστες ζημιές για τα εγκληματικά λάθη τους στη διαχείριση κινδύνων.