Ποιος σταματάει την αναδιάρθρωση του χρέους;

Η αναπόφευκτη, κατά τους περισσότερους αναλυτές, αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2012-2013 δεν φεύγει από το προσκήνιο της διεθνούς δημόσιας συζήτησης, όπως δείχνει μακροσκελές χθεσινό σχετικό άρθρο των Financial Times, παρότι η κυβέρνηση εφαρμόζει με επιτυχία ως τώρα την «πικρή» συνταγή τριετούς προσαρμογής της Ε.Ε. και του ΔΝΤ.

Ίσως μάλιστα αυτή η επιτυχία να αναζωπυρώνει τη συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους: οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν, ότι μόλις η κυβέρνηση πετύχει να εκμηδενίσει το πρωτογενές έλλειμμα, δηλαδή να μπορεί να εξυπηρετεί τις τρέχουσες ανάγκες πλην τόκων και χρεολυσίων, χωρίς να δανείζεται, θα γίνει για την Αθήνα ακόμη πιο ελκυστική η προοπτική της μείωσης του χρέους με μια αναδιάρθρωση.

Άλλωστε, όπως σχολίαζε η στήλη Lex των Financial Times πριν από λίγες ημέρες, ακόμη και αν έχει πετύχει η εφαρμογή του τριετούς προγράμματος, το 2013 η Ελλάδα θα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα χρέος ίσο με το 150% του ΑΕΠ, που δύσκολα θα μπορεί να εξυπηρετήσει, γι’ αυτό και οι αγορές, παρότι μειώθηκαν το τελευταίο διάστημα τα spread των ελληνικών τίτλων, εξακολουθούν να τιμολογούν στις αποδόσεις τους τον κίνδυνο αναδιάρθρωσης του χρέους.

Σε νεότερο, χθεσινό άρθρο του Άλαν Μπίτι, με τον εύγλωττο τίτλο «Δημόσιο χρέος: Κατάσταση χρεοκοπίας», οι Financial Times επανέρχονται στα σενάρια αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους και με αυτή την αφορμή ανοίγουν πάλι τη συζήτηση για την πρόσφατη γερμανική πρόταση για την καθιέρωση μιας σταθερής ευρωπαϊκής διαδικασίας ελεγχόμενης χρεοκοπίας κρατών, με… γενναίες δόσεις εκχώρησης κυριαρχίας στους πιστωτές, που θα εκπροσωπούνται από μια νέα λέσχη πιστωτών, το «Κλαμπ του Βερολίνου».

Όπως τονίζεται στο άρθρο, η Ελλάδα είναι μια ξεχωριστή περίπτωση στη σειρά των κρατών που έχουν αναδιαρθρώσει το χρέος τους τα τελευταία χρόνια, άλλες με μεγάλη επιτυχία (όπως η Ουρουγουάη, που μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια μετά την αναδιάρθρωση επανήλθε στις αγορές), άλλες με «τραυματικό» τρόπο (χαρακτηριστικότερη περίπτωση η Αργεντινή, που πτώχευσε «ατάκτως» το 2001 και μόλις πρόσφατα κατάφερε να συμφωνήσει τους όρους αναδιάρθρωσης με την τελευταία ομάδα πιστωτών της).

Κατά κανόνα, το χρέος των κρατών σήμερα βρίσκεται υπό τον έλεγχο θεσμικών επενδυτών (επενδυτικά funds, ασφαλιστικά ταμεία κ.α.), οι οποίοι αποτιμούν τα ομόλογα που κατέχουν με βάση τις τρέχουσες τιμές. Αυτό σημαίνει, ότι πριν φθάσει μια χώρα στο κατώφλι της επαναδιαπραγμάτευσης του χρέους της, επειδή ακριβώς ήδη αυτό έχει χάσει μεγάλο μέρος της αξίας του στην αγορά με την προεξόφληση των προοπτικών αναδιάρθρωσης, οι επενδυτές ήδη έχουν διαγράψει από τα χαρτοφυλάκιά τους ένα σημαντικό ποσοστό των θέσεών τους, γι’ αυτό και είναι πρόθυμοι να συζητήσουν μια αναδιάρθρωση, που τουλάχιστον θα τους δίνει μεγαλύτερες ελπίδες ανάκτησης των υπόλοιπων χρεών.

Όμως, το ελληνικό χρέος βρίσκεται στο μεγαλύτερο μέρος του υπό τον έλεγχο τραπεζών, ελληνικών και ευρωπαϊκών κατά κύριο λόγο, οι οποίες διατηρούν τις περισσότερες από αυτές τις θέσεις στα τραπεζικά τους χαρτοφυλάκια και τις αποτιμούν με βάση το κόστος κτήσεως, δηλαδή δεν αποτιμούν τις μέχρι στιγμής απώλειες, που για τα πιο μακροχρόνια ελληνικά «εργαλεία» δανεισμού φθάνουν και το 46%.

Αυτό εξηγεί γιατί η Ελλάδα δεν μπορούσε να αφεθεί να χρεοκοπήσει, αλλά υποχρεωτικά έπρεπε να διασωθεί: με τα 110 δις. ευρώ διεθνούς δανεισμού μέσα στην επόμενη τριετία, αλλά και τις μεγάλου ύψους αγορές κρατικών ομολόγων της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, βρέθηκε ένας μηχανισμός μεταφοράς του μισού ελληνικού χρέους από τις τράπεζες σε κράτη και υπερεθνικούς οργανισμούς. Έτσι, το 2013, αν τελικά χρειασθεί μια αναδιάρθρωση χρέους, οι τράπεζες θα είναι σχεδόν προστατευμένες από τον ελληνικό κίνδυνο: σε μεγάλο ποσοστό το χρέος θα έχει φύγει από τα χαρτοφυλάκιά τους, ενώ για τις απώλειες που θα καταγραφούν από τις θέσεις που θα κατέχουν τότε θα έχουν συγκεντρώσει στο μεταξύ αρκετά επιπλέον κεφάλαια, ώστε να καλύψουν «αναίμακτα» τη ζημιά.

Στο άρθρο των F.T. υπενθυμίζεται με νόημα η μέθοδος είσπραξης χρεών από «απείθαρχες» κυβερνήσεις, που εφαρμοζόταν στο παρελθόν, όταν επιστρατεύονταν οι κανονιοφόροι των αποικιοκρατικών δυνάμεων για την είσπραξη (όπως συνέβη, για παράδειγμα, με την κατάληψη της Αιγύπτου από τη βρετανική αυτοκρατορία, εισπραχθούν τα χρέη της τελευταίας στους τραπεζίτες του Λονδίνου). Σήμερα, δεν αξιοποιούνται οι στόλοι για την είσπραξη απαιτήσεων, αλλά το… ειρηνικό ισοδύναμό τους: η γερμανική πρόταση για ένα νέο μηχανισμό ελεγχόμενης χρεοκοπίας στην Ευρωζώνη προβλέπει, ότι σε όποια χώρα αναδιαρθρώσει το χρέος της θα ορίζεται υπουργός Οικονομικών από το «Κλαμπ του Βερολίνου», δηλαδή ουσιαστικά η οικονομική πολιτική θα ασκείται για λογαριασμό των πιστωτών από ένα διορισμένο εκπρόσωπό τους.

Μπορεί η Ελλάδα να αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους; Σε κάθε περίπτωση, αυτό που θα μετρήσει και θα διαμορφώσει τη ροή της ιστορίας θα είναι ο ρυθμός ανάπτυξης της χώρας το 2012-2013. Αν η χώρα αφήσει πίσω της γρήγορα την ύφεση, δημιουργώντας προοπτική ανάπτυξης με ρυθμό πάνω από 4%, το χρέος θα μπορεί, έστω και με δυσκολία, να εξυπηρετηθεί χωρίς αναδιάρθρωση.

Σε περίπτωση που αυτό δεν συμβεί, ειδικοί που μιλούν στους F.T. τονίζουν, ότι η κυβέρνηση της Αθήνας θα πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία των κινήσεων, όπως ακριβώς έκανε η Ουρουγουάη, με θετικά αποτελέσματα. Αν διατυπωθεί έγκαιρα μια συνεκτική πρόταση στους πιστωτές, για μια αναδιάρθρωση χρέους με τη συμφωνία τους, πιθανό είναι να γίνει δεκτή, ενώ αντίθετα μια πολιτική τύπου Αργεντινής, όπου οι εξελίξεις αφέθηκαν ανεξέλεγκτες, θα έφερνε με βεβαιότητα το χάος…