Στα τέλη του 2008, πριν ακόμη ξεσπάσει αυτό που αργότερα ονομάστηκε “ελληνική κρίση”, ο Γάλλος Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί είχε ήδη φροντίσει να δημιουργηθεί μία ομάδα για την προστασία του ευρώ και είχε προλάβει να ζητήσει από τη Γερμανίδα Καγκελάριο Μέρκελ να σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο προστασίας χωρών του ευρωπαϊκού Νότου από μία επίθεση των αγορών. Ένα χρόνο αργότερα, η ελληνική κρίση ήταν γεγονός και η Μέρκελ είχε αποτύχει να κάνει το παραμικρό για να την προλάβει, επιτρέποντας να ξεσπάσει ένας βάναυσος νομισματικός πόλεμος στην Ευρώπη, ο οποίος μετρά ήδη ως θύματα του την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, απειλεί καίρια την Ισπανία και την Ιταλία, ενώ έχει προκαλέσει σημαντικό πλήγμα αξιοπιστίας ακόμη και το ίδιο το ευρώ.
Κατά τη διάρκεια της προσπάθειας εύρεσης 'λύσης' στο ελληνικό πρόβλημα ο Νικολά Σαρκοζί είχε, μεταξύ άλλων, το σαφή στόχο να προστατέψει τις γαλλικές τράπεζες.
Με υψηλού επιπέδου οικονομική διπλωματία πέτυχε να κερδίσει τη συνεργασία του Γάλλου διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ και να τον πείσει να παρακάμψει κάθε σχετική ρύθμιση ώστε να επιτρέψει την αγορά ελληνικού χρέους από την ΕΚΤ απορροφώντας το από τις γαλλικές τράπεζες και προκαλώντας, τελικά, έντονες αντιδράσεις από τη γερμανική πλευρά.
Παράλληλα, μέσω του πακέτου 'στήριξης' προς την Ελλάδα ξεκίνησε η μεταφορά χρέους από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα με ειδικές εκθέσεις διεθνών τραπεζών να προβλέπουν ότι, αν το σχέδιο ολοκληρωθεί, μέσα στην τρέχουσα δεκαετία ο ευρωπαϊκός και διεθνής ιδιωτικός τομέας θα έχει 'καθαρίσει' από το τοξικό ελληνικό χρέος και η Ελλάδα θα χρωστά μόνο σε οργανισμούς και ευρωπαϊκά κράτη.
Ακόμη νωρίτερα, το 2014, αν έχει προχωρήσει επιτυχώς το δεύτερο πακέτο ΄στήριξης' της Ελλάδας, οι δανειστές θα έχουν απαλλαγεί από ελληνικό χρέος ύψους, περίπου, 170 δις ευρώ και ο Σαρκοζί θα έχει διασώσει τις γαλλικές τράπεζες. Προϋπόθεση για να συμβεί αυτό, όμως, είναι η επίτευξη συμφωνίας με τη Μέρκελ, η οποία προσπαθεί από την πρώτη στιγμή να εξασφαλίσει την αναγκαστική συμμετοχή των δανειστών στο κόστος της ελληνικής ΄διάσωσης', έχοντας προκαλέσει, ωστόσο, προς το παρόν κυρίως την εξάπλωση της νομισματικής μόλυνσης
Και ακριβώς στην πιο κρίσιμη χρονική στιγμή και ενώ οι διαπραγματεύσεις στο Βερολίνο μεταξύ κυβέρνηση και τραπεζών βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη, στο Παρίσι, ο Γάλλος Πρόεδρος πέρασε και πάλι ένα βήμα μπροστά από τη Μέρκελ, ανακοινώνοντας πρώτος ότι η κυβέρνηση της χώρας του και οι γαλλικές τράπεζες κατέληξαν σε συμφωνία για ένα νέο σχέδιο συμμετοχής των τραπεζών στο κόστος της ελληνικής διάσωσης, το οποίο και πρότεινε ως μοντέλο τόσο για τη Γερμανία όσο και για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες με έκθεση σε ελληνικό χρέος.
Σύμφωνα με το σχέδιο Σαρκοζί:
1.Τα ομόλογα που κατέχουν οι γαλλικές τράπεζες και λήγουν μεταξύ 2011-2014 θα αποπληρωθούν στην ώρα τους και στην ονομαστική τους τιμή, παρά το γεγονός πως η Ελλάδα βρίσκεται στη σημερινή της θέση και παρά το ότι στην αγορά τα συγκεκριμένα ομόλογα κοστίζουν περίπου στα 50 σεντ στο ευρώ. Το αποτέλεσμα θα είναι οι γαλλικές τράπεζες να μη γράψουν καθόλου ζημίες στους ισολογισμούς τους, να μην υπάρχει λόγος επανακεφαλαιοποίησης τους και να διαφύγουν, χάρη και στις μέχρι τώρα ενέργειες, αλώβητες της κρίσης.
2.Από τα έσοδα της αποπληρωμής των ομολόγων που λήγουν και τα οποία θα λάβουν οι γαλλικές τράπεζες, το 50% θα επανεπενδυθεί σε νέα δάνεια προς την Ελλάδα, μεγαλύτερης διάρκειας, που σύμφωνα με το γαλλικό σχέδιο θα είναι 30 χρόνια αλλά που οι Γερμανοί πιέζουν να είναι 7, 10 ή 15 χρόνια. Τα νέα αυτά δάνεια θα έχουν επιτόκιο κυμαινόμενο το οποίο θα είναι τουλάχιστον 5 με 5,5% και που θα διαμορφώνεται με βάση το επιτόκιο του ευρώ (euribor). Έτσι το επιτόκιο θα μπορεί να αυξηθεί ακόμη και στο 10% αν, για παράδειγμα, η ΕΚΤ αυξήσει τα επιτόκια του ευρώ στα επίπεδα του 2008. Ακόμη, το επιτόκιο θα αυξάνεται μέχρι και κατά 2,50% (250 μονάδες βάσης) επιπλέον, ανάλογα με την αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ. Όσο περισσότερο αυξάνεται το ελληνικό ΑΕΠ τόσο περισσότερο θα αυξάνεται και το επιτόκιο των συγκεκριμένων δανείων μέχρι του 'πλαφόν' των 250 μονάδων βάσης. Έτσι, σε μία ελληνική οικονομία που θα μπει σε τροχιά ανάπτυξης και μέσα σε ένα πληθωριστικό ευρωπαϊκό περιβάλλον που θα 'υπαγορεύει' τη διατήρηση υψηλών επιτοκίων του ευρώ από την ΕΚΤ, το επιτόκιο των συγκεκριμένων δανείων θα μπορεί να ξεπερνά το 10%.
3.Τα νέα αυτά ομόλογα που θα αγοράσουν οι γαλλικές τράπεζες , σύμφωνα τις μέχρι τώρα δημοσιευμένες πληροφορίες, είναι πιθανόν να έχουν την εγγύηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης ή της Τράπεζας Ευρωπαϊκών Επενδύσεων. Δηλαδή, αν η Ελλάδα δε μπορέσει να τα αποπληρώσει οι γαλλικές τράπεζες θα λάβουν τα χρήματα τους από έναν από τους δύο παραπάνω οργανισμούς και η Ελλάδα θα χρωστάει πλέον σε αυτούς.
4.Πέραν των ευρωπαϊκών εγγυήσεων τα ομόλογα αυτά θα εξασφαλίζονται και με έναν δεύτερο τρόπο. Θα χρησιμοποιηθεί το 20% του κεφαλαίου που θα αντλήσουν οι γαλλικές τράπεζες από την αποπληρωμή των ελληνικών ομολόγων που λήγουν μέχρι το 2014 ώστε να αγοραστούν ομόλογα πιστοληπτικής αξιολόγησης ΑΑΑ με επιτόκιο κοντά σε αυτό των γερμανικών ομολόγων. Τα έσοδα από αυτά τα ομόλογα θα χρησιμοποιηθούν ως περαιτέρω εξασφάλιση σε περίπτωση μη αποπληρωμής ενώ αν η πληρωμή γίνει κανονικά τότε θα αποτελούν, απλά, επιπλέον έσοδα για τους δανειστές.
5.Ακόμη και με αυτήν τη διπλή εξασφάλιση, ωστόσο, οι γαλλικές τράπεζες φαίνεται πως δε θέλουν με τίποτα να διακρατούν ελληνικά ομόλογα γι' αυτό και το νέο σχέδιο έχει φροντίσει να δημιουργηθεί ένα επενδυτικό όχημα του οποίου το περιουσιακό στοιχείο θα είναι τα ελληνικά ομόλογα (διάρκειας 7 με 30 ετών ανάλογα με την τελική συμφωνία). Έτσι οι γαλλικές τράπεζες θα μεταφέρουν τα ελληνικά ομόλογα στο όχημα αυτό και θα καθαρίσουν τους ισολογισμούς τους από αυτά ενώ στο ενεργητικό τους θα περάσουν τις μετοχές τους στο επενδυτικό όχημα που θα είναι ίσης αξίας με τα ομόλογα.
6.Το υπόλοιπο 30% των εσόδων από τα ελληνικά ομόλογα που λήγουν μέχρι το 2014, οι τράπεζες θα τα λάβουν σε ρευστό.
Τί σημαίνει το γαλλικό σχέδιο α) για τη Γαλλία, β) την Ελλάδα
α) Διάσωση, εξασφάλιση & εγγυημένα κέρδη για τις γαλλικές τράπεζες
Έτσι, με βάση το γαλλικό σχέδιο που και η Γερμανία σχολίασε ότι το βλέπει θετικά, οι γαλλικές τράπεζες στην πράξη θα απαλλαγούν από το 100% των ελληνικών ομολόγων που λήγουν από το 2011 μέχρι το 2014 και αυτό που θα μείνει στον ισολογισμό τους θα είναι ρευστό ίσο με το 30% της αξίας των ομολόγων που λήγουν σε αυτό το διάστημα , ομόλογα πιστοληπτικής αξιολόγησης ΑΑΑ αξίας ίσης με το 20% των ομολόγων που θα λήξουν και μετοχές σε ένα επενδυτικό όχημα το οποίο θα έχει ως περιουσιακό στοιχείο μακροπρόθεσμα ελληνικά ομόλογα αξίας ίσης με το 50% αυτών που λήγουν στο εν λόγω διάστημα αλλά με 'συνεταίρους', ως εγγυητές, είτε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης είτε την Τράπεζα Ευρωπαϊκών Επενδύσεων.
Δηλαδή, με το σχέδιο Σαρκοζί οι γαλλικές τράπεζες προστατεύονται τόσο που προκειμένου να χάσουν χρήματα θα πρέπει είτε να χτυπήσει τη γη μετεωρίτης είτε να γίνει πυρηνικός πόλεμος.
Επιπροσθέτως, θα λάβουν το 30% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών ομολόγων 'στο χέρι', κάτι που αντιστοιχεί στο 60% περίπου της συνολικής αγοραίας αξίας των ελληνικών ομολόγων σήμερα (αφού διαπραγματεύονται στα 50 σεντ στο ευρώ) αλλά και τους τόκους από τα νέα ομόλογα που θα εκδοθούν, οι οποίοι δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητοι. Όταν δε η Ελλάδα καταφέρει να περάσει στην ανάπτυξη ( μετά τα άπειρα μέτρα και την ψυχολογική και οικονομική καταστροφή και αφού το ΑΕΠ της θα έχει ήδη συρρικνωθεί, αθροιστικά, κατά 10% και πλέον) οι γαλλικές τράπεζες θα λάβουν μπόνους μέχρι 2,50% στο επιτόκιο των ομολόγων, για τη μεγάλη 'θυσία' που έκαναν και το ρίσκο που ανέλαβαν.
β) Επιμήκυνση, αποφυγή της άμεσης πτώχευσης αλλά και νέα δάνεια, επιπλέον τόκοι, αύξηση του χρέους και νέα εξαιρετικά σκληρά μέτρα για την Ελλάδα
Και μένει αναπάντητο το ερώτημα τί κερδίζει η Ελλάδα από το γαλλικό σχέδιο (αν υιοθετεί και από τη Γερμανία). Εν συντομία, λίγο χρόνο. Με περισσότερα λόγια δύο βασικά πράγματα: κατ' αρχήν την αποφυγή της πτώχευσης στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα (η οποία επέρχεται ακόμη και με τη μη αποπληρωμή ενός ομολόγου που λήγει όποιο και είναι το ύψος του). Κατά δεύτερον την επιμήκυνση τμήματος του χρέους, το οποίο θα παράσχει μία ανακούφιση που θα είναι τόσο πιο ουσιαστική όσο μεγαλύτερο είναι το διάστημα της επιμήκυνσης και όσο μικρότερο το επιτόκιο νέων ομολόγων.
Τα παραπάνω, όμως, συνοδεύονται από νέα δάνεια, νέα μέτρα, περαιτέρω αύξηση του χρέους, περισσότερη ύφεση αλλά και για ακόμη μία φορά υψηλά και κυμαινόμενα επιτόκια και τελικά τη συντήρηση ενός μηχανισμού μεταφοράς πλούτου από την 'πτωχή' Ελλάδα προς τους εύπορους δανειστές.
Προϋποθέσεις για ένα σχέδιο που θα βοηθούσε ουσιαστικά την Ελλάδα
1) Ύψος επιτοκίου στο επίπεδο που δανείζεται το EFSF
Σε μία έκθεση της η Morgan Stanley αναλύει διεξοδικά γιατί η χρέωση υψηλών επιτοκίων στα δάνεια 'στήριξης' της Ελλάδας αλλά και της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας αποτελεί άδικη, καταστροφική και παράλογη πρακτική. “Για ποιο λόγο δε μειώνεται το επιτόκιο στο μέγιστο δυνατό βαθμό, δηλαδή στα επίπεδα που μπορεί να δανειστεί το Ταμείο Ευρωπαϊκής Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας;” αναρωτιέται η Morgan Stanley. Η επιχειρηματολογία που συνοδεύει τη σχετική πρόταση της Morgan Stanley είναι πολύ καλή καθώς αντικρούει όλα τα επιχειρήματα που έχει θέσει η Γερμανία και ουσιαστικά στηρίζει απόλυτα τη θέση της Ελλάδας με έναν τρόπο που μέχρι στιγμής η ίδια δε φαίνεται πως έχει καταφέρει να κάνει. Η Morgan Stanley εξηγεί πως είναι συμφέρον και απολύτως απαραίτητο τόσο για την Ελλάδα ( την Ιρλανδία και την Πορτογαλία) όσο και για τους δανειστές, τα δάνεια στήριξης να παρασχεθούν με το μικρότερο δυνατό επιτόκιο.
Έτσι, μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις οποιουδήποτε σχεδίου στήριξης της Ελλάδας με δάνεια είναι αυτά να συνοδεύονται από το ελάχιστο δυνατό επιτόκιο.
2) Χρονική διάρκεια δανείων όχι μικρότερη των 30 ετών
Μία άλλη βασική προϋπόθεση είναι τα δάνεια να έχουν μεγάλο χρονικό ορίζοντα, όπως αυτός των 30 ετών που προτείνει το γαλλικό σχέδιο και απορρίπτει η Γερμανία. Η Ελλάδα θα πρέπει να εκμεταλλευτεί το γεγονός πως αυτός ο χρονικός ορίζοντας υπάρχει μέσα σε μία γαλλική πρόταση και να επιδιώξει όχι μόνο να υιοθετηθεί και από τη Γερμανία στη συμμετοχή των ιδιωτών αλλά και να επεκταθεί σε όλα τα δάνεια στήριξης. Ειδάλλως τα δάνεια μετατρέπονται σε ωρολογιακές βόμβες.
3) Το συνολικό ύψος των δανείων να καλύπτει μεγάλο ποσοστό του χρέους
Ήδη από το Φθινόπωρο του 2010 είχε διαφανεί πως το ύψος των δανείων προς την Ελλάδα θα έπρεπε να είναι τέτοιο που να την καλύπτει μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, καθώς είναι πιθανό να παραμείνει εκτός αγορών σε όλο αυτό το διάστημα. Μία τρίτη προϋπόθεση ενός ειλικρινούς σχεδίου στήριξης είναι τα δάνεια να καλύπτουν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του ελληνικού χρέους. Ήδη το δεύτερο πακέτο στήριξης έρχεται να επιβεβαιώσει το λάθος σχεδιασμό του πρώτου αλλά δυστυχώς επαναλαμβάνει σε σημαντικό βαθμό τα λάθη του.
4) Μείωση του ελληνικού χρέους εθελοντικά μέσω της δευτερογενούς αγοράς
Μία τέταρτη προϋπόθεση είναι να επιτραπεί η μείωση του χρέους μέσω της δευτερογενούς αγοράς ομολόγων, με ένα τμήμα των δανείων να επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί για την επαναγορά ομολόγων από την Ελλάδα. Κανείς δανειστής δε θα υποχρεωθεί να πουλήσει ομόλογα που διακρατεί αλλά θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στην Ελλάδα να επαναγοράσει χρέος της από όσους επιθυμούν να το πουλήσουν στις τρέχουσες τιμές.
5) Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης ναι αλλά όχι μόνο μέσω παροχής υψηλότοκων δανείων με επαχθείς όρους
Μία πέμπτη προϋπόθεση είναι το όποιο σχέδιο στήριξης να περιλαμβάνει, πέρα από έναν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης μέσω δανείων και έναν Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Υποστήριξης της Ανάπτυξης, ένα Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Ανταλλαγής Τεχνογνωσίας και ένα Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοδότησης Επενδύσεων στις ευπαθείς χώρες.
Αν η Ευρώπη επιθυμεί πράγματι να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της απόκλισης της ελληνικής οικονομίας από τη γερμανική ή από άλλες ευρωπαϊκές, τότε τα υψηλότοκα δάνεια, η πώληση περιουσίας και τα εξαιρετικά σκληρά δημοσιονομικά μέτρα δεν επαρκούν. Στην καλύτερη περίπτωση η Ελλάδα θα μετατραπεί σε Βουλγαρία και δε μπορώ να φανταστώ ότι αυτό είναι το όραμα της Ευρώπης για το ελληνικό μέλλον.
6) Ρεαλιστικό πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων
Ένα από τα πρώτα πράγματα που προσπάθησε να κάνει ο νέος Έλληνας υπουργός Οικονομίας ήταν να εξηγήσει στους Ευρωπαίους εταίρους ότι η νομική ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων που συμπεριλαμβάνονται στο πακέτο αποκρατικοποιήσεων είναι τέτοια που κάνει αναγκαία την εξέταση και έγκριση τους κατά περίπτωση σε μία διαδικασία που απαιτεί χρόνο και ως εκ τούτου κάνει το τρέχον χρονοδιάγραμμα μη ρεαλιστικό. Η ανταπόκριση που έλαβε από την Ευρώπη ήταν στην καλύτερη περίπτωση αρνητική. Ωστόσο, ο κύριος Βενιζέλος δεν είπε ψέμματα αλλά φώτισε την αλήθεια. Αν το, ήδη αμφισβητούμενο σε πολλούς τομείς, πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων παραμείνει μη ρεαλιστικό, τότε θα έχει, μοιραία, αυξημένες πιθανότητες να αποτύχει.
7) Οριστικό και τελικό χρονοδιάγραμμα στα μέτρα λιτότητας
Με την κυβέρνηση να χαρακτηρίζει τα μέτρα του Μεσοπρόθεσμου άδικα και επαχθή αλλά αναγκαία για την 5η δόση και με την αντιπολίτευση να τα έχει καταδικάσει ξεκάθαρα αλλά το κυριότερο με την ίδια την οικονομική πραγματικότητα να δείχνει περίτρανα πως ο δρόμος στον οποίο σπρώχνουν την Ελλάδα οι δανειστές της είναι άκρως επικίνδυνος, είναι λογικό πως θα πρέπει να μπει ένα οριστικό και τελικό χρονοδιάγραμμα στα μέτρα λιτότητας, από το οποίο δε θα υπάρξει σε καμία περίπτωση παρέκκλιση. Με άλλα λόγια όχι άλλη επιμήκυνση στα μέτρα λιτότητας.
8) Κατανόηση του χρηματοοικονομικού συστήματος και του τρόπου εκμετάλλευσης των αδυναμιών του
Υπάρχουν και άλλα πολλά που μπορούν να γίνουν αλλά τα παραπάνω είναι μεταξύ των βασικότερων ενώ κάποια είναι απολύτως απαραίτητα. Σε ένα παλαιότερο άρθρο με τίτλο “Μην πολεμάς το σύστημα – εκμεταλλεύσου τις αδυναμίες του” (συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο “Υπόθεση Ελληνική Κρίση – Περίεργες Συμπτώσεις”, εκδόσεις Λιβάνη), υποστήριξα ότι η Ελλάδα πρέπει να μάθει να επιβιώνει μέσα στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ανακαλύπτοντας τις αδυναμίες του και μαθαίνοντας να τις εκμεταλλεύεται. Είναι, μάλλον, ουτοπικό να ελπίζει κανείς πως μπορεί να ζήσει εκτός συστήματος αλλά είναι αυτοκτοκτονικό να επιχειρεί να ζήσει εντός αυτού χωρίς να το κατανοεί και χωρίς να είναι ικανός να πάρει από αυτό όλα όσα έχει να του δώσει.
Το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης βοήθησε πολλούς Έλληνες πολιτικούς να δουν πλευρές του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος που, ίσως, αγνοούσαν και να αντιληφθούν πόσο συνδεδεμένη και εξαρτημένη είναι η Ελλάδα από αυτό που ονομάζεται διεθνής χρηματιστηριακή / χρηματοπιστωτική αγορά. Καθυστέρησαν, όμως, να περάσουν στο επόμενο στάδιο, της κατανόησης της λειτουργίας αυτού του συστήματος και τελικά της ικανότητας να επιβιώνουν μέσα σε αυτό. Η Ελλάδα φαίνεται να παραδίνεται ολοένα και περισσότερο στο σύστημα και να πιστεύει πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος πέρα από την πειθήνια συμπεριφορά.
Στην πορεία, όμως, το πιθανότερο είναι πως θα αντιληφθεί ότι όσο πιο αδύναμος είναι κάποιος εντός του συστήματος τόσο καλύτερα θα πρέπει να κατανοήσει τις αδυναμίες και τις ανάγκες των υπολοίπων συμμετεχόντων σε αυτό και τόσο σκληρότερος και ικανότερος διαπραγματευτής να γίνει. Αν σήμερα , 21 μήνες μετά το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης, όλος ο κόσμος συζητά για το αν η Ευρώπη ή και η διεθνής οικονομία είναι έτοιμες να αντέξουν μία ελληνική πτώχευση, τότε είναι εύκολο να καταλάβει κανείς πως 21 μήνες νωρίτερα, μία τέτοια εξέλιξη θα τίναζε τα πάντα στον αέρα. Και αυτό ήταν, τότε, το μεγαλύτερο διαπραγματευτικό χαρτί Είναι μαθηματικά βέβαιο πως ακόμη και αν η Ελλάδα αδιαφορούσε πλήρως για την κατάσταση στην οποία είχε βρεθεί και αποφάσιζε να οδηγηθεί στην πτώχευση, θα ήταν οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του συστήματος που θα την προσέγγιζαν για να την 'προστατέψουν'. Αυτό, γιατί απλούστατα δεν είχαν άλλη επιλογή. Το ίδιο, όχι στον ίδιο βαθμό, πλέον, ισχύει και σήμερα.
Η Γαλλία και η Γερμανία δεν πασχίζουν να σώσουν την Ελλάδα αλλά το ευρώ, τις τράπεζες και τις οικονομίες τους. Η ευρωπαϊκή 'αλληλεγγύη' αρχίζει και τελειώνει εκεί που απειλούνται τα συμφέροντα των βασικών εκπροσώπων του συστήματος. Είναι δουλειά της 'απέναντι πλευράς' να κάνει ό,τι μπορεί για να προστατεύσει τα συμφέροντα της. Αλλά δουλειά της Ελλάδας να προστατεύσει τα δικά της. Και αυτό, μέχρι στιγμής, μάλλον δεν έχει συμβεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.