Μετά και την τελευταία ευρωπαϊκή ‘λύση’ στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης, οι πάντες παρακολουθούν ανήσυχοι τις αγορές ομολόγων. Αν κρίνουμε από τις αρνητικές κινήσεις της Παρασκευής και της Δευτέρας, ιδίως στα ιταλικά ομόλογα, εύλογα κυριαρχούν οι επιφυλάξεις για το αν η συμφωνία θα φέρει ανακούφιση στα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας και, ουσιαστικά, θα αποτρέψει μια κρίση χρηματοδότησης της Ιταλίας και της Ισπανίας. Οι παρατηρητές αποδίδουν την ίδια έμφαση και στις πολιτικές επιπτώσεις της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου. Η αμείλικτη λογική της νομισματικής ένωσης αρχίζει να αποκτά οριακές διαστάσεις. Καθώς οι σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών συσφίγγουν περισσότερο, το ζήτημα της πολιτικής νομιμοποίησης και οι σχετικοί κίνδυνοι καθίστανται όλο και πιο εκρηκτικοί.
Τα πρώτα σημάδια αυτών των νέων εντάσεων τα έχουμε κιόλας δει. Η συνέντευξη τύπου όπου το δίδυμο Μέρκελ - Σαρκοζί της γαλλογερμανικής ευρωπαϊκής ηγεσίας απαξίωσε δημοσίως την αξιοπιστία του Ιταλού πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι με εύγλωττα γελάκια ήταν χαστούκι για την Ιταλία. Το βάθος της ταπείνωσης αυξήθηκε όταν, την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση της τρίτης σε μέγεθος οικονομίας της Ευρωζώνης υποχρεώθηκε να καταθέσει μια επιστολή προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπου δήλωνε τις προθέσεις της να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και έδινε ένα χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή τους.
Παραμένει αβέβαιο αν η κυβέρνηση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι μπορεί και θέλει να εφαρμόσει τέτοιες μεταρρυθμίσεις. Αλλά η Ιταλία δεν είναι μόνη της στο στόχαστρο. Μαζί της είναι και η Ελλάδα. Στα πλαίσια της νέας συμφωνίας για την επίλυση της ελληνικής κρίσης χρέους, εισάγεται πλέον η διαρκής ευρωπαϊκή εποπτεία του ελληνικού προγράμματος διαρθρωτικής προσαρμογής – με φυσική και επιτόπια παρουσία των ξένων αξιωματούχων στη χώρα. Αυτό σημαίνει κατ’ ουσία την ενίσχυση της ευρωπαϊκής εποπτείας πάνω στα ελληνικά δημοσιονομικά ζητήματα. Τέλος, για να διασφαλιστεί η δημοσιονομική πειθαρχία των μελών στους ευρωπαϊκούς κανόνες, συμφωνήθηκε ότι όλα τα κράτη μέλη του ευρώ θα εντάξουν στο Σύνταγμα τους τη γερμανική ρήτρα απαγόρευσης των δημόσιων ελλειμμάτων.
Όλα αυτά όμως αποτελούν δραστικές αλλαγές. Τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης έχουν εγκαταλείψει την εθνική νομισματική τους ανεξαρτησία από το 2001 και, τουλάχιστον επί της αρχής, έχουν αποδεχτεί περιορισμούς της δημοσιονομικής τους πολιτικής σε συμφωνία με τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Οι νέοι κανόνες που εισάγονται σήμερα έχουν σαν στόχο τον περαιτέρω περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας και είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν σε ισχυρές εντάσεις.
Η ανησυχία θα ενταθεί στα κράτη μέλη, ιδίως της ευρωπαϊκής περιφέρειας που θα αντισταθούν στις οδυνηρές αλλαγές που τους επιβάλλονται. Κάθε διαφοροποίηση μεταχείρισης των μικρότερων χωρών όπως για παράδειγμα της Ελλάδας και της Πορτογαλίας από τις λεγόμενες ‘πολύ μεγάλες για να αφεθούν να καταρρεύσουν’ όπως η Ιταλία, θα μεγιστοποιήσει τη λαϊκή οργή.
Η δημιουργία μιας Ευρώπης δύο ταχυτήτων θα εγείρει νέα ερωτήματα για τις σχέσεις μεταξύ των κρατών που μετέχουν στο ευρώ κι εκείνων που δεν μετέχουν. Όπως μας δείχνει η βρετανική εμπειρία, παραμένει να λυθεί το ερώτημα περί το πώς προστατεύονται τα δικαιώματα των κρατών που δεν είναι μέλη του ευρώ σε μια πιο στενή ένωση.
Τέλος, θα αυξηθούν οι προστριβές ανάμεσα στα κράτη μέλη. Ο κόσμος και τα συνδικάτα θα αντισταθούν στη λιτότητα ασκώντας μεγάλες πιέσεις πάνω στις ήδη πιεσμένες κυβερνήσεις. Κι αν οι κυβερνήσεις αθετήσουν τις υποσχέσεις τους προς τους Ευρωπαίους εταίρους τους εξαιτίας της κοινωνικής αναταραχής θα αυξηθούν οι εντάσεις ανάμεσα στα κράτη.
Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα καταφέρει η Ευρώπη να διαχειριστεί όλες αυτές τις δυνάμεις. Πάντως το να τις αγνοήσει θα ήταν το μεγαλύτερό της λάθος.