Τρεις γραμμές άμυνας για το πιστωτικό σύστημα

Αναχώματα επιχειρούν να δημιουργήσουν οι διοικήσεις των τραπεζών προκειμένου να αντιμετωπίσουν το τσουνάμι που θα προκαλέσει, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η επερχόμενη αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους.

Όπως παραδέχεται κορυφαίος τραπεζίτης, τα πιστωτικά ιδρύματα δίνουν στην ουσία μάχη με το χρόνο για να ελαχιστοποιήσουν τις απώλειες και τις αναταράξεις που θα επιφέρει ακόμη και μια ήπια αναδιάρθρωση, η οποία συνίσταται στην επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των κρατικών ομολόγων.

H αχίλλειος πτέρνα των ελληνικών τραπεζών εντοπίζεται στο χαρτοφυλάκιο ομολόγων που διαθέτουν, το οποίο υπολογίζεται σε 40 με 50 δισ. ευρώ. Στην πλειοψηφία τους οι τίτλοι αυτοί βρίσκονται στο επενδυτικό και όχι στο εμπορικό χαρτοφυλάκιο. Οι τράπεζες δεσμεύονται ότι θα τους διακρατήσουν μέχρι τη λήξη τους, γεγονός που τις απαλλάσσει από το να τους αποτιμούν σε τρέχουσες - αγοραίες τιμές, όπως έχουν την υποχρέωση να πράττουν με τα ομόλογα του εμπορικού τους χαρτοφυλακίου. Έτσι, τα αποτελέσματά τους δεν έχουν επηρεαστεί σημαντικά, παρά την κατάρρευση της αγοράς και τη μείωση της τιμής των ομολόγων στο 60%-65% της ονομαστικής τους αξίας.

Όμως, η αναδιάρθρωση είτε λάβει τη μορφή επιμήκυνσης είτε, ακόμη χειρότερα, κουρέματος, θα αναγκάσει τις τράπεζες να αναπροσαρμόσουν προς τα κάτω την αξία των ομολόγων στο σύνολο του χαρτοφυλακίου τους.

1. Αντασφάλιση κινδύνου: Βέβαια, σε περίπτωση επιμήκυνσης οι απώλειες θα είναι πολύ μικρότερες και κατά γενική ομολογία το σύστημα θα τις απορροφήσει με ευκολία. Παρά ταύτα, αρκετές τράπεζες ακόμη και σήμερα έχουν βγει στην αγορά, επιχειρώντας ν’ αντισταθμίσουν τον κίνδυνο των ομολόγων (να χετζάρουν τον κίνδυνο, σύμφωνα με την αγοραία ορολογία) αγοράζοντας σύνθετα προϊόντα. Η αγορά των προϊόντων αυτών αποτελεί ένα κρυφό όπλο για την προστασία των τραπεζών σε περίπτωση αναδιάρθρωσης, καθώς οι αποδόσεις τους κινούνται αντίστροφα από εκείνες των ομολόγων. Συνεπώς, οι τράπεζες θα αντισταθμίσουν από τις τοποθετήσεις αυτές, κάποιες από τις απώλειες που θα υποστούν λόγω της υποχρεωτικής ανατιμολόγησης των ομολόγων. Η μάχη όμως όσο περνάει ο χρόνος γίνεται άνιση, καθώς όσο αυξάνονται οι πιθανότητες αναδιάρθρωσης, τα προϊόντα αυτά γίνονται όλο και πιο ακριβά για τις τράπεζες, περιορίζοντας έτσι το όφελος που μπορεί να αποκομίσουν.

2. Αύξηση των επιτοκίων: Tο δεύτερο όπλο που έχουν στη διάθεσή τους οι τραπεζίτες, και θα επιχειρήσουν να το αξιοποιήσουν, είναι τα επιτόκια. Η αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ προσέφερε άλλοθι στις διοικήσεις των τραπεζών να αναπροσαρμόσουν προς τα πάνω τα επιτόκια χορηγήσεων και καταθέσεων. Έμφαση, όπως δείχνουν οι «διαφημιστικές καταχωρίσεις» των τραπεζών, έχει δοθεί στα επιτόκια καταθέσεων. Στόχος των τραπεζών είναι με τα ελκυστικά επιτόκια καταθέσεων, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζουν το 5,5% με 6%, να αναχαιτίσουν το κύμα φυγής των κεφαλαίων. Ήδη στο πρώτο δίμηνο του έτους από τα ταμεία των τραπεζών έκαναν φτερά καταθέσεις 6 δισ. ευρώ. Η Εθνική προβλέπει ότι μέχρι το τέλος του έτους οι καταθέσεις θα μειωθούν συνολικά κατά 16 με 17 δισ. ευρώ.

Ο τομέας των καταθέσεων είναι ο πιο ευάλωτος, εφόσον προχωρήσει η αναδιάρθρωση του χρέους, ακόμη και στην πιο ήπια εκδοχή, της επιμήκυνσης. Το άκουσμα μόνο της είδησης αυτής είναι πιθανό να πανικοβάλει τους καταθέτες, οδηγώντας σε μαζικές αναλήψεις από τις τράπεζες. Μια τέτοια εξέλιξη, την οποία οι τραπεζίτες χαρακτηρίζουν αδικαιολόγητη, θα διεύρυνε ακόμη περισσότερο το έλλειμμα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές τράπεζες.

3. Ενίσχυση κεφαλαίων: Οι τράπεζες, αφότου εκδηλώθηκε η κρίση, ενισχύθηκαν με νέα κεφάλαια, θωρακίζοντας την κεφαλαιακή τους βάση. Όλες σχεδόν έχουν κάνει αύξηση κεφαλαίου με έκδοση νέων μετοχών ή με διάθεση «υβριδικών κεφαλαίων», δημιουργώντας έτσι ένα απόθεμα, κάτι που πιστοποίησαν και τα πρόσφατα stress tests. Ακόμη και στην Αγροτική, η οποία είχε αποτύχει να τα περάσει επιτυχώς, έχει δρομολογηθεί αύξηση μετοχικού κεφαλαίου κατά 1,2 δισ. ευρώ.

Τα κεφάλαια που θα χρειαστούν οι τράπεζες για να κλείσουν την «τρύπα» που θα προκαλέσει ενδεχόμενο «κούρεμα» των ομολόγων, θα είναι ανάλογα με την έκταση αυτού του «κουρέματος». Για παράδειγμα, αν αποφασιστεί από κοινού με τους δανειστές της Ελλάδας κούρεμα των ομολόγων 20% με 25%, τότε όλες οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν συνολικά περί τα 10 δισ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά μπορεί να τα προσφέρει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που έχει δημιουργηθεί για το σκοπό αυτό. Ωστόσο, η λύση αυτή αντιμετωπίζεται ως η έσχατη από τις διοικήσεις όλων των τραπεζών.