Φτάσαμε πια σε εκείνο το σημείο της κρίσης όπου οι Ευρωπαίοι όντως τρελάθηκαν από απελπισία. Η τελευταία τρελή ιδέα που προωθούν οι αξιωματούχοι της Ευρωζώνης είναι η μετατροπή του μηχανισμού διάσωσης σε ασφαλιστική εταιρεία ή ακόμα χειρότερα σε δομημένο πιστωτικό προϊόν, σε ένα CDO, το γνωστό μας χρηματοπιστωτικό εργαλείο που ήταν η πρώτη επιλογή κατά τη διάρκεια της πιστωτικής φούσκας. Αυτό ισοδυναμεί με το να βάλουμε εκρηκτικά στο βαρέλι της Ευρωζώνης πριν του δώσουμε μια ακόμη κλωτσιά να πάει παραπέρα. Για να κατανοήσουμε τον κίνδυνο της προώθησης ενός δομημένου πιστωτικού προϊόντος για λύση της κρίσης της Ευρωζώνης πρέπει να θυμηθούμε μερικά από όσα έγιναν στη διάρκεια της πιστωτικής φούσκας. Τα CDO’s δελέαζαν τους επενδυτές να βάλουν τα χρήματά τους σε τίτλους που πακέταραν δάνεια. Αυτοί οι τίτλοι διέθεταν την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση ακόμα και αν επένδυαν σε προβληματικά περιουσιακά στοιχεία. Αυτό που εκ πρώτης όψης έμοιαζε να παραβιάζει τους νόμους των οικονομικών, της φυσικής και της λογικής, είχε εν τέλει μια απλή εξήγηση. Ο συνολικός κίνδυνος ενός δομημένου πιστωτικού προϊόντος ήταν χαμηλότερος από τον κίνδυνο του συνόλου των μερών του. Όταν η φούσκα έσκασε, η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να παρέμβει και να αποτρέψει την καταστροφή.
Επομένως γιατί να χρησιμοποιήσουμε ένα τόσο τοξικό εργαλείο προκειμένου να κατασκευάσουμε ένα προϊόν που θα σώσει την Ευρωζώνη; Η σημερινή δανειοδοτική ισχύς του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι 440 δις ευρώ και ισοδυναμεί με τις εγγυήσεις των 17 κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Αν θέλεις να μοχλεύσεις το CDO χωρίς να αυξήσεις το παθητικό των κυβερνήσεων, αυτά τα 440 δις ευρώ μπορούν να μετατραπούν στο μερίδιο ιδίων κεφαλαίων ενός νέου CDO. Οι κάτοχοι των ιδίων κεφαλαίων αυτού του προϊόντος υποτίθεται πως είναι εκείνοι που θα αναλάβουν στο τέλος όλους τους κινδύνους. Στη συνέχεια μπορείς να μοχλεύσεις περαιτέρω το δομημένο προϊόν δημιουργώντας περισσότερα μέρη senior ομολόγων που μπορείς να πουλήσεις σε επενδυτές εκτός των 17 κρατών. Μπορείς να μεγαλώσεις κι άλλο τη δομή μέσω άλλων ενδιάμεσων σχημάτων – που θα έχουν μικρότερο κίνδυνο από το μερίδιο των ιδίων κεφαλαίων, αλλά μεγαλύτερο από των senior ομολόγων. Και μπορείς να θεωρήσεις αυτά τα senior ομόλογα σαν ομόλογα της Ευρωζώνης.
Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε ένα CDO της Ευρωζώνης κι ένα CDO που βασίζονταν στα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου έχει να κάνει με τη φύση της στήριξης. Όταν το CDO της Ευρωζώνης καταρρεύσει, δεν υπάρχουν κυβερνήσεις που μπορούν να το στηρίξουν επειδή οι κυβερνήσεις είναι ήδη οι κάτοχοι των ιδίων κεφαλαίων του συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι ο μόνος που μπορεί να προσφέρει στήριξη σε αυτό το προϊόν είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Αλλά η όλη ιδέα να δημιουργήσεις ένα δομημένο πιστωτικό προϊόν της Ευρωζώνης είναι για να αποφύγεις αυτό ακριβώς. Αν θέλεις μια λύση που θα στηρίζεται στην ΕΚΤ, μπορείς απλά να δώσεις μια άδεια τραπεζικής στον ευρωπαϊκό μηχανισμό και αυτό θα τον καταστήσει αυτόματα επίσημο αντισυμβαλλόμενο της κεντρικής τράπεζας. Καλές είναι και οι προτάσεις τους Τζορτζ Σόρος, σύμφωνα με την οποία ο μηχανισμός διάσωσης της Ευρωζώνης πρέπει να εστιάσει αποκλειστικά στην αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των ευρωπαϊκών τραπεζών και παράλληλα να δημιουργηθεί ένας άλλος μηχανισμός που θα επιτρέπει στα κράτη της Ευρωζώνης να εκδίδουν βραχυπρόθεσμα έντοκα γραμμάτια με πολύ χαμηλό επιτόκιο. Και οι δύο αυτές λύσεις βασίζονται πρωτίστως στην ενεργό συνεργασία με την ΕΚΤ. Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να μην αποδεχτεί ένα τέτοιο ρόλο, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο ερμηνεύει την εντολή της, όπως περιγράφηκε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και στις ιδρυτικές της συνθήκες.
Ο πραγματικός λόγος για τον οποίο οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιδιώκουν τη λύση του CDO είναι για να ξεπεράσουν αυτό το τεχνικό εμπόδιο. Ας θυμηθούμε ότι ο βασικότερος ίσως λόγος για τον οποίο οι τράπεζες δημιούργησαν τα δομημένα χρηματοπιστωτικά προϊόντα είχε να κάνει το λεγόμενο ‘εποπτικό αρμπιτράζ’, όπως ήταν κατ’ ευφημισμό γνωστό εκείνη την εποχή. Σε εκείνη την περίπτωση, η ιδέα ήταν να παρακάμψουν τους κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας. Τα CDO’s επέτρεπαν στις τράπεζες να βγάλουν τα επικίνδυνα στοιχεία ενεργητικού από τους ισολογισμούς τους και αυτό με τη σειρά του τους επέτρεπε να χορηγούν περισσότερα δάνεια και να έχουν μεγαλύτερα κέρδη.
Στην περίπτωση του ευρωομολόγου, η ιδέα είναι να παρακαμφθεί το άρθρο 123 των ευρωπαϊκών συνθηκών (που λέει ότι η ΕΚΤ δεν πρέπει να πληθωρίσει το χρέος), το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας, το γερμανικό κοινοβούλιο και τα άλλα εθνικά κοινοβούλια. Υπάρχει καλύτερο εργαλείο από ένα σκοτεινό CDO για να παρακαμφθούν όλα αυτά τα άβολα εμπόδια της δημοκρατικής αντιπαράθεσης, της συνταγματικής νομιμότητας και των διεθνών συνθηκών;
Προς θεού, αυτό δε σημαίνει πως δεν πρέπει να ενισχυθεί ο ευρωπαϊκός μηχανισμός. Ο σημερινός μηχανισμός δεν έχει τα μεγέθη που απαιτούνται προκειμένου να προστατέψει την Ιταλία και την Ισπανία και να προσφέρει τις απαιτούμενες κεφαλαιακές ενέσεις στις ευρωπαϊκές τράπεζες. Όλα αυτά απαιτούν δανειοδοτική ισχύ τρεις ή τέσσερις φορές μεγαλύτερη της σημερινής. Αλλά δεν μπορούμε να τα πετύχουμε όλα αυτά μέσα από βρώμικα χρηματοπιστωτικά κόλπα που αποδεδειγμένα απέτυχαν στο παρελθόν. Αν καταρρεύσει αυτό το δομημένο προϊόν, η Ευρωζώνη θα βρεθεί μπροστά στην άμεση διάρρηξη της η οποία και θα οδηγήσει σε παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κραχ.
Για όποιον αποδέχεται τους πολιτικούς και νομικούς περιορισμούς ως δεδομένους δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Υπάρχουν μόνο δύο κατηγορίες λύσεων στην κρίση: η δημοσιονομική και η νομισματική. Οι πολιτικοί απαγορεύουν την πρώτη και η ευρωπαϊκή νομιμότητα απαγορεύει τη δεύτερη. Η δημιουργία ενός CDO είναι μια δελεαστική ιδέα από την πλευρά του τεχνοκράτη που ψάχνει να βρει τρόπο να λύσει το πρόβλημα ικανοποιώντας τις σημερινές πολιτικές ισορροπίες και συμμορφούμενος στους ισχύοντες νομικούς περιορισμούς. Επιφανειακά, φαίνεται σαν ένα CDO να συγκροτεί μια τρίτη κατηγορία λύσεων από μόνο του. Αλλά δεν είναι έτσι, επειδή εν τέλει μεταφέρει το βάρος στην ΕΚΤ, ακριβώς όπως τα τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου έγιναν παθητικό για τις κυβερνήσεις.
Η ευρωπαϊκή νομιμότητα και οι σημερινές πολιτικές ισορροπίες είναι ασυμβίβαστες με την επιβίωση της Ευρωζώνης. Το ένα από τα δύο θα πρέπει να αλλάξει. Το CDO δεν είναι λύση στην κρίση. Είναι το τελευταίο κόλπο που βγάζουν από την εργαλειοθήκη τους οι απολύτως απελπισμένοι Ευρωπαίοι μήπως και στηρίξουν με αυτό την εμπιστοσύνη των αγορών. Προφανώς η Ευρωζώνη αποφασίζει να αναβάλει τη λύση του προβλήματος για μια τελευταία φορά.