Αν και τυπικά ήταν απλός συντονιστής μίας από τις συζητήσεις με θέμα «Η Ευρώπη, η Ελλάδα και το Ευρώ» και όχι ομιλητής, ο Λουκάς Παπαδήμος συγκέντρωσε πάνω του όλα τα βλέμματα, ελληνικά και ξένα, στο συνέδριο για τα δέκα χρόνια της Εδρας «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής» που διοργανώθηκε πριν από μερικές ημέρες στη σχολή Φλέτσερ του Πανεπιστημίου Ταφτς στη Βοστώνη. Δεν είναι παράξενο: οι πάντες γνώριζαν ότι η πιθανότητα να αναλάβει πρωθυπουργός της Ελλάδας σε αυτή την τραγικά δύσκολη συγκυρία, ήταν εξαιρετικά υψηλές. Στην ακαδημαϊική ηρεμία της κατάμεστης αίθουσας του εβδόμου ορόφου του κτηρίου Κάμποτ στο Φλέτσερ, μακριά από τους προβολείς της ευρείας δημοσιότητας, αυτή ήταν η πρώτη παρέμβασή του μετά το πολυσυζητημένο άρθρο του στο «Βήμα της Κυριακής» λίγες μέρες πριν.
Και φυσικά, ρωτήθηκε για τους έντονους φόβους που είχε εκφράσει στο άρθρο του για «κούρεμα» μεγαλύτερου του 50%. Στην απάντησή του περιέγραψε ότι οι σκέψεις που αναπτύσσονταν για μεγαλύτερο κούρεμα θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο αν γίνονταν πραγματικότητα, καθώς ενώ θα οδηγούσαν σε συγκριτικά πολύ μικρό όφελος, επί της ουσίας θα αύξαναν δραματικά τους κινδύνους για τη χώρα γι' αυτό και κάτι τέτοιο έπρεπε με κάθε τρόπο να αποκλειστεί ως ενδεχόμενο.
Ο Λουκάς Παπαδήμος, μίλησε τότε με την ιδιότητα του επισκέπτη καθηγητή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Και αφού πρώτα ανέλυσε τις ιδιαίτερα θετικές για την Ελλάδα πρόνοιες της συνθήκης της 26ης Οκτωβρίου, σημείωσε με νόημα ότι ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες και αυτές δεν έχουν ακόμα διαλευκανθεί.
Αυτό, συμπλήρωσε, πρέπει να γίνει το ταχύτερο δυνατό, προκειμένου Ελλάδα και Ευρώπη να μην ξεπεραστούν από τα γεγονότα μαζί με την ίδια τη συμφωνία και να απαλειφθεί το ενδεχόμενο οι αγορές να ακυρώσουν το γενικό πλαίσιό της. Εκεί κάλεσε όλους να επικεντρώσουν πλέον τις προσπάθειές τους, εκφράζοντας μάλιστα την απορία για τη στάση κομμάτων της αριστεράς που δεν υποστηρίζουν το «κούρεμα».
Και όλοι οι παριστάμενοι κατάλαβαν την άκριτα υποτιμημένη κρισιμότητα αυτών των «λεπτομερειών» που μπορούν να αποβούν καθοριστικής σημασίας για το μέλλον του τόπου.
Ο κ. Παπαδήμος ήταν ξεκάθαρος λέγοντας ότι η εποχή που η Ευρώπη χρηματοδοτούσε τα ελληνικά ελλείμματα έχει παρέλθει οριστικά και ανεπιστρεπτί, ενώ σημείωσε τα οφέλη για τη χώρα από το γεγονός ότι η Ευρώπη «παίρνει πάνω της» μεγάλο κομμάτι του ελληνικού χρέους, υπό την προϋπόθεση του ισοσκελισμού των ελληνικών προϋπολογισμών και της δημιουργίας πρωτογενών πλεονασμάτων.
Τόνισε ακόμα ότι η Ελλάδα οφείλει να πιάσει τους στόχους χωρίς απόκλιση και χωρίς καθυστέρηση, ενώ, συζητώντας αργότερα σε στενότερο κύκλο, κατέστησε σαφές ότι κατά την κρίση του δεν είναι εφικτό να υπάρξει επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνηθέντων και, πάντως, κάτι τέτοιο, σε καμία απολύτως περίπτωση δεν θα μπορούσε καν να συζητηθεί δημόσια.
Τα δραματικά γεγονότα που ακολούθησαν με την περιπέτεια του δημοψηφίσματος και επιβεβαίωσαν δραματικά αυτές τις απόψεις δεν είχαν ακόμα συμβεί, όμως, επί της ουσίας, οι γραμμές είχαν τεθεί από το σύνολο των ομιλητών, μεταξύ των οποίων η κυρία Ελένη Λουρή, αναπληρωτής διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, ο Stephen Βosworth, Πρύτανης της Σχολής Φλέτσερ και ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Β.Κορέα, ο Κωνσταντίνος Αχιλλέα Καραμανλής, οι καθηγητές Λοράν Ζακ, Δημήτρης Καιρίδης, Γιάννης Ιωαννίδης, Robert L. Pfalzgraff jr., Stanley Hoffman, Peter Uvin, Στάθης Καλύβας, Κωνσταντίνα Μπότσιου, Ελισσάβετ Προδρόμου, η Ε. Παπούλια διευθύντρια του μεταπτυχιακού προγράμματος Κόκκαλη στο Χάρβαρντ και ο κάτοχος της Εδρας Καραμανλή στο Φλέτσερ, καθηγητής Μιχάλης Ψαλιδόπουλος.
Το ουσιαστικό γενικό συμπέρασμα του συνεδρίου δεν ήταν άλλο παρά το ότι η Ελλάδα αντιμετώπιζε άμεσα όχι μόνον τον κίνδυνο της χρεοκοπίας αλλά και της εξόδου της από την ευρωζώνη κι αυτό χωρίς καν να έχει φορτωθεί το τεράστιο βάρος των μετέπειτα πολιτικών εξελίξεων.
Και το «κλειδί» ήταν φυσικά αυτό που και σήμερα παραμένει έστω και υποσκιασμένο από τα γεγονότα των δύο τελευταίων ημερών: η πορεία εξειδίκευσης και πιστής εφαρμογής της συμφωνίας του Οκτωβρίου.
Η γεωπολιτική διάσταση
Πέραν της δημοσιονομικής και της καθαρά ευρωπαϊκής διάστασης της κρίσης που αποτελούσε φυσικά το κεντρικό τμήμα των εργασιών της ημερίδας, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι εργασίες της στόχευαν και στην ταυτόχρονη ανάδειξη και αξιοποίηση των ιδιαίτερα σημαντικών γεωπολιτικών δυνατοτήτων της Ελλάδας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και μάλιστα υπό συνθήκες μιας άλλης μεγάλης διεθνούς κρίσης εκεί, που αναπτύσσεται την ίδια στιγμή με την κρίση του ευρώ. Η Ελλάδα βρίσκεται οργανικά ενταγμένη στην πρώτη κρίση, αλλά γεωγραφικά πολύ κοντά στη δεύτερη, και γι' αυτό είναι επιβεβλημένη η συμπληρωματική αντιμετώπισή τους, ειδικά από τη στιγμή που οι εξελίξεις στα ενεργειακά ζητήματα μοιάζει πλέον να καθίστανται καθοριστικής σημασίας όχι μόνον για την ασφάλεια, αλλά και για την οικονομική πορεία της χώρας στο μέλλον.
Δέκα χρόνια στο Φλέτσερ με ιδιωτική και όχι κρατική χρηματοδότηση
Αξίζει ιδιαίτερα να σημειωθεί ότι η Εδρα Καραμανλή είναι η μοναδική του είδους της στο εξωτερικό που δεν χρηματοδοτήται από κρατικούς αλλά από ιδιωτικούς πόρους, καθώς και ότι σε αυτήν ισχύει το σύστημα της εναλλαγής καθηγητών, οι οποίοι, με αυτό τον τρόπο, έχουν ακόμα περισσότερες ευκαιρίες να μεταφέρουν την εμπειρία τους στο Φλέτσερ στο ελληνικό πανεπιστημιακό σύστημα.
Η Έδρα Καραμανλή ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής», Ελλήνων αποφοίτων του Πανεπιστημίου Τufts και φίλων του Κωνσταντίνου Καραμανλή, με στόχο τη μελέτη της Ελλάδας και της περιοχής της, στην κορυφαία αμερικανική Σχολή Διεθνών Σχέσεων Fletcher, καθώς και την ενίσχυση των εκπαιδευτικών και ευρύτερων πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ της ελληνικής και της αμερικανικής ακαδημαϊκής κοινότητας.