Γνωστό τραπεζικό στέλεχος, παρουσιάζοντας τη γνωστή επιχειρηματολογία των τραπεζιτών κατά της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, εισήγαγε χθες στη συζήτηση ένα ενδιαφέρον επιχείρημα: αν μια χώρα της ευρωζώνης «κουρέψει» τους πιστωτές της, δημιουργείται ένα σοβαρό θέμα ηθικού κινδύνου (moral hazard), αφού θα μπουν στον πειρασμό και άλλες κυβερνήσεις να κάνουν το ίδιο. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ανάγνωση του προβλήματος του ηθικού κινδύνου: ηθικός κίνδυνος υπάρχει όταν ένας δανειολήπτης αθετεί την υποχρέωσή του, γιατί και άλλοι είναι πιθανό να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Όσο βολική και αν είναι αυτή η οπτική για τους τραπεζίτες, που έχουν βρεθεί με «βουνά» ελληνικών, εν δυνάμει «τοξικών» ομολόγων στα χαρτοφυλάκιά τους και θέλουν πάση θυσία να αποφύγουν τις ζημιές, υπάρχουν και άλλες αναγνώσεις του προβλήματος του ηθικού κινδύνου, που οι τραπεζίτες προτιμούν να ξεχνούν:
- Δεν υπάρχει, άραγε, ηθικός κίνδυνος όταν μια τράπεζα κάνει εσφαλμένες επενδυτικές επιλογές, αγοράζοντας π.χ. ελληνικά ομόλογα, και όταν έρχεται η ώρα να χάσει ένα μέρος των κεφαλαίων της εξαιτίας αυτών των εσφαλμένων επιλογών επιμένει να μεταφέρει τη ζημιά αλλού;
- Δεν υπάρχει, άραγε, ηθικός κίνδυνος, όταν εκατομμύρια φορολογούμενοι στην Βόρεια Ευρώπη πληρώνουν για τις «φούσκες» που δημιούργησαν οι τραπεζίτες στην περιφέρεια της ευρωζώνης; Ή όταν οι Έλληνες πολίτες υφίστανται μια πρωτοφανή επίθεση στο βιοτικό τους επίπεδο, για να μη χάσουν ούτε ευρώ οι τράπεζες, οι μέτοχοι και τα στελέχη τους;
- Δεν υπάρχει, άραγε, ηθικός κίνδυνος, όταν βρίσκεται πάντα ένας τρόπος για να πληρώσουν άλλοι τις ζημιές που δημιούργησαν οι τραπεζίτες, ρισκάροντας ξένα λεφτά σε οφθαλμοφανώς επικίνδυνες τοποθετήσεις; Ποιο θα είναι το δίδαγμα αυτής της κρίσης, άραγε, αν οι φορολογούμενοι της Ευρώπης πληρώσουν στο ακέραιο το λογαριασμό αυτής της κρίσης, χωρίς οι τράπεζες να χάσουν το παραμικρό;
- Μήπως το δίδαγμα θα είναι ότι οι τράπεζες μπορούν να αναλαμβάνουν όποιο κίνδυνο θέλουν, για να μεγιστοποιούν τις αποδόσεις των κεφαλαίων τους, αλλά όταν χάνουν θα πληρώνουν άλλοι τη ζημιά; Μήπως το δίδαγμα είναι ότι θα πρέπει στο διηνεκές οι τράπεζες να δημιουργούν τη μια «φούσκα» πίσω από την άλλη, να ιδιωτικοποιούν τα κέρδη και να κοινωνικοποιούν τις ζημιές;
Η συζήτηση για τον ηθικό κίνδυνο ασφαλώς και έχει πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις, ανάλογα με την οπτική γωνία από την οποία εξετάζουμε το πρόβλημα. Είναι άκρως επικίνδυνο, όμως, να επιμένουν οι τραπεζίτες στο επιχείρημα ότι για όλα φταίνε άλλοι, για όλα πρέπει να πληρώσουν άλλοι. Στον καπιταλισμό υπάρχει το κέρδος, υπάρχει και η ζημιά. Και όσο οι τραπεζίτες αρνούνται να δεχθούν ότι πρέπει και οι ίδιοι να πληρώνουν για τις ζημιές τους, τόσο θα πηγαίνουμε από κρίση σε κρίση...