Το κρισιμότερο εικοσαήμερο της μεταπολεμικής Ιστορίας της ζει η Ευρώπη. Η προοπτική μιας βίαιης ανατροπής της εξελικτικής πορείας που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 με τη δημιουργία της ΕΚΑΧ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα) για να φθάσει στην υιοθέτηση ενός κοινού νομίσματος, είναι περισσότερο από ορατή. Η κρίση χρέους έχει επιμολύνει πλέον τις μεγάλες χώρες της ευρωζώνης, που κινδυνεύουν κι αυτές με αποβολή από το διεθνές σύστημα πιστώσεων. Ως καταληκτική ημερομηνία δράσεων για τη διάσωση της Ευρώπης και του ευρώ προβάλλει πλέον η σύνοδος κορυφής της ΕΕ της 9ης Δεκεμβρίου.
Πρόκειται για μια σύνοδο υπαρξιακής σημασίας για την ευρωζώνη και το ευρώ. Οι επιθέσεις κατά των αγορών ομολόγων των θεωρούμενων ως ευάλωτων για επιμόλυνση χωρών, όπως και οι επιθέσεις κατά του ευρώ αναμένεται να κλιμακωθούν το προσεχές εικοσαήμερο, καθώς οι αγορές θα περιμένουν μια πειστική απάντηση για τη βούληση της Ευρώπης να διατηρήσει τη σημερινή μορφή και δομή διακρατικών συνεργασιών τις οποίες έχει πετύχει προϊόντων των δεκαετιών ειρήνης και προόδου που μεσολάβησαν από τη μεγάλη καταστροφή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ευρώ υποχωρεί και σήμερα για τρίτη συνεχόμενη ημέρα (από τα 1,3539 στα 1,3433 δολάρια), ενώ το κόστος δανεισμού της Ιταλίας ξεπερνά και σήμερα το θεωρούμενο ως ανυπόφορο για μια οικονομία όριο 7% (μιλάμε για το επιτόκιο των 10ετών ομολόγων μιας χώρας).
Στο τρενάκι του τρόμου η Ισπανία και η Γαλλία. Η πρώτη χθες δεν κατάφερε να απορροφήσει από τις αγορές τα 3,5 δισ. ευρώ που επιχείρησε, παρά τα πανάκριβα επιτόκια που πλήρωσε για να διαθέσει τα 12μηνης και 18μηνης διάρκειας ομόλογα που εξέδωσε. Η δεύτερη ζει καθημερινά με την αγωνία της απώλειας του triple A. Της έκπτωσής της δηλαδή από την υψηλότερη βαθμίδα αξιολόγησης της πιστοληπτικής της ικανότητας.
Κομβικές ημερομηνίες
Τρεις κομβικές ημερομηνίες - και ισάριθμες συναντήσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων - μεσολαβούν πριν από την καταληκτική της συνόδου κορυφής στις 9 Δεκεμβρίου.
1. Η 29η και 30ή Νοεμβρίου, κατά την οποία συνεδριάζουν το Eurogroup και το Ecofin. Ειδικότερα οι υπουργοί Οικονομικών των 17 κρατών-μελών της Ευρωζώνης που θα συμμετάσχουν στο Eurogroup θα πρέπει να οριστικοποιήσουν ένα σαφές, πλήρες, ικανό, κατανοητό και πειστικό σχέδιο διάσωσης της ευρωζώνης ανακοινώνοντας πρώτον ένα μηχανισμό παροχής υπηρεσιών... πρώτων βοηθειών προς τις χώρες που «ματώνουν» για να προωθήσουν τα ομόλογά τους στις διεθνείς αγορές. Θα πρέπει επίσης να πείσουν τις μεγάλες πιστώτριες χώρες, όπως είναι η Κίνα που διαθέτει συναλλαγματικά διαθέσιμα άνω του 1 τρισ. δολαρίων, να επενδύσουν στα ομόλογα που θα εκδώσει το EFF, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας δηλαδή.
2. Η 7η και 8η Δεκεμβρίου, κατά την οποία η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ θα συναντηθεί με το γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί στη Μασσαλία της Γαλλίας, στο περιθώριο της συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος που θα πραγματοποιηθεί ενόψει της συνόδου κορυφής της ΕΕ. Στη συνάντηση αυτή Μέρκελ και Σαρκοζί θα πρέπει να επιβεβαιώσουν την κοινή στάση τους στη σύνοδο, ουσιαστικά να δώσει ο γάλλος πρόεδρος λευκή επιταγή στη Μέρκελ για να χειριστεί κατά το δοκούν την κρίση. Και βεβαίως να της παρουσιάσει ένα ουσιαστικό πρόγραμμα λιτότητας της γαλλικής κυβέρνησης.
3. Η 8η Δεκεμβρίου, κατά την οποία συνεδριάζει στη Φραγκφούρτη το διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Εδώ το μπαλάκι το έχει ο Μάριο Ντράγκι. Μια δεύτερη μέσα σε διάστημα ενός μηνός μείωση των ευρωεπιτοκίων από το νέο πρόεδρο της ΕΚΤ θα αποτελέσει την καλύτερη παρακαταθήκη για μια σαρωτικά πειστική σύνοδο κορυφής. Με το όπλο της ΕΚΤ να καπνίζει, η εικόνα ενότητας και βούλησης για την υπέρβαση της κρίσης, που θα δώσουν την επομένη οι Ευρωπαίοι ηγέτες, θα είναι απίστευτα ενισχυμένη.
Θα πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι μεγάλη σημασία για την επιτυχή προετοιμασία μιας «τελικής λύσης» στη σύνοδο κορυφής της 9ης Δεκεμβρίου στις τρεις κομβικές συναντήσεις έχει μία ακόμη ευρωσυνάντηση, η οποία προηγείται των προαναφερθεισών. Πρόκειται για τη συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την ερχόμενη Τετάρτη, 23 Νοεμβρίου. Στη συνάντηση αυτή η Κομισιόν θα δημοσιοποιήσει δύο πράγματα: πρώτον ένα σχέδιο δράσεων για την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ευρωζώνη και δεύτερον μια συμβουλευτική έκθεση για την εντόνως διαφιλονικούμενη ιδέα της έκδοσης ευρωομολόγων στο μέλλον!
Εξυπακούεται ότι αν το σχέδιο για την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης δεν είναι ένα περί διαγραμμάτου ευχολόγιο και αν η έκθεση για το ευρωομόλογο δεν είναι απορριπτική, οι συναντήσεις που θα ακολουθήσουν, και κυρίως αυτή του Eurogroup, θα διεξαχθούν μέσα σε ένα σαφώς πιο ενωτικό και πιο «κοινοτικό» πνεύμα.
Το κλειδί της λύσης
Ως παρακαταθήκη για την επιτυχή έκβαση της «μάχης για το ευρώ και την Ευρώπη» πρέπει να λογιστούν βεβαίως οι νέες κυβερνήσεις που συγκροτούνται τις ημέρες αυτές στην Ελλάδα και την Ιταλία, όπως επίσης και η νέα κυβέρνηση που θα προκύψει από τις γενικές εκλογές που θα διεξαχθούν την ερχόμενη Κυριακή, 20 Νοεμβρίου, στην Ισπανία. Με νέες πολιτικές ηγεσίες, οι χώρες που εμφανίζονται τις τελευταίες εβδομάδες ως οι πλέον αδύναμοι κρίκοι της ευρωζώνης διαθέτουν μια ανανεωμένη ορμή και βούληση για να δώσουν τον κοινό ευρωπαϊκό αγώνα.
Προϊόντος του χρόνου της κρίσης, ωστόσο, έχει καταστεί σαφές ότι το κλειδί της λύσης δεν το κρατούν ούτε η Ελλάδα, ούτε η Ιταλία, ούτε η Ισπανία, ούτε καν η Γαλλία και ο Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος καλείται να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι θα λάβει κι άλλα αντιδημοφιλή μέτρα λιτότητας σκοτώνοντας κι αυτήν ακόμη την ελπίδα επανεκλογής του που προοριζόταν για να... πεθάνει τελευταία. Στις απελπισμένες διαβεβαιώσεις του ότι «η Γαλλία έχει κάνει ήδη πολλά», η Κομισιόν και η Μέρκελ απαντούν ότι απαιτούνται και μέτρα μείωσης των δαπανών (όχι μόνο αύξησης των φόρων) για να «καθησυχάσουν» οι διαβόητες αγορές - λες και η γαλλική ή ιταλική ή η ισπανική λιτότητα θα κατεύναζαν τις δυνάμεις της αυτοτροφοδοτούμενης καταστροφής.
Είκοσι ημέρες πριν από τη μεγάλη αντεπίθεση της Ευρώπης, είναι πλέον σαφές ότι το κλειδί της κρίσης το κρατούν πρωτίστως η Γερμανία και δευτερευόντως η ΕΚΤ. Ο Μάριο Ντράγκι δέχεται ισχυρές πιέσεις για να τιθασεύσει τις τευτονικές ιδέες του και να επιβεβαιώσει το προσωνύμιο του «σούπερ Μάριο», που του έχουν προσάψει, προχωρώντας σε μαζικές παρεμβάσεις στη δευτερογενή αγορά ομολόγων για να στηρίξει τις δύο χώρες που έχουν μπει στο στόχαστρο των αγορών και οδεύουν πλησίστιες προς τις αγκάλες του ΔΝΤ. Να στηρίξει την πατρίδα του την Ιταλία δηλαδή και βεβαίως την Ισπανία.
Προς το παρόν η ΕΚΤ (κατά τη θητεία του Ζαν-Κλοντ Τρισέ), χωρίς να παρακολουθεί με σταυρωμένα τα χέρια, παρενέβαινε στις αγορές αλλά δείχνοντας πάντοτε τις εθνικές κυβερνήσεις και καλώντας τες να αναλάβουν αυτές την ευθύνη που τους αναλογεί εξυγιαίνοντας τα δημόσια οικονομικά τους.
Όπως φάνηκε καθαρά και στο πρόσφατο συνέδριο του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας, το κλειδί για την υπέρβαση της κρίσης και τη διάσωση της Ευρώπης το κρατά η γερμανίδα καγκελάριος. Διαγράφοντας από το βήμα του συνεδρίου την προοπτική μιας περισσότερο «πολιτικής Ευρώπης», χωρίς όμως να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες, «η Μέρκελ κρατά για λογαριασμό της μεγάλα περιθώρια χειρισμών», όπως αναφέρει ο αναλυτής του Reuters Πολ Τέιλορ. Δίνει, όμως ταυτόχρονα την κατεύθυνση. Κι αυτή είναι η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.
Βεβαίως στο ίδιο συνέδριο η Μέρκελ άνοιξε και το παράθυρο για τη θεσμοθέτηση της εξόδου των δημοσιονομικά απείθαρχων και απροσάρμοστων εταίρων από τη ζώνη του ευρώ. Γράφτηκε ότι πρόκειται για «δωράκι» της Μέρκελ στους ευρωσκεπτικιστές κυβερνητικούς εταίρους της (το Κόμμα των Ελευθέρων Δημοκρατών).
Όμως, η προοπτική ανάδειξης της πολιτικής σε μοχλό εξόδου από την κρίση έγινε φανερή στο συνέδριο των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών. Και πολιτική έξοδος από την κρίση σημαίνει απεγκλωβισμό από τις μικρολογιστικές των ελλειμμάτων και προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της Ευρώπης. Όπως επιμόνως ζητεί, άλλωστε, και η Ουάσιγκτον να κάνει η Ευρώπη - χθες διά στόματος του υπουργού Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ.