Τα πολιτικά αίτια μιας όχι και τόσο μυστικής συνάντησης

Δεν μπορούν να οργανώσουν ούτε μια ιδιωτική συνάντηση. Πώς είναι δυνατόν να λύσουν την κρίση χρέους; Η τσαπατσουλιά της όχι και τόσο μυστικής συνόδου των Υπουργών Οικονομικών τη νύχτα της Παρασκευής στο Λουξεμβούργο αποτελεί ένα αρνητικό παράδειγμα του πόσο εσφαλμένη είναι η πολιτική επίλυσης της κρίσης της Ευρωζώνης.
Την είδηση τη μάθαμε από διαρροή στο Spiegel Online. Ο διαδικτυακός τόπος αυτού του ειδησεογραφικού γερμανικού μέσου έγραφε ότι η Ελλάδα σκέπτεται να φύγει από την Ευρωζώνη και πως οι Υπουργοί Οικονομικών είχαν μυστική συνάντηση για να συζητήσουν το ζήτημα. Το Spiegel πρόσθετε και άλλη μία σκανδαλιστική λεπτομέρεια σύμφωνα με την οποία ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πήγε στη συνάντηση έχοντας στο χαρτοφύλακά του μια έκθεση που προειδοποιούσε για το απαγορευτικό κόστος της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ.
Νωρίτερα το απόγευμα της Παρασκευής ο εκπρόσωπος του πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, που έχει τις αρμοδιότητες των οικονομικών της Ευρωζώνης, αρνούνταν κατηγορηματικά ότι έλαβε χώρα τέτοια συνάντηση. Η δήλωση αυτή ήταν προφανώς ψευδής. Η συνάντηση όντως πραγματοποιήθηκε και ολοκληρώθηκε αργά τη νύχτα της Παρασκευής με μια ανακοίνωση ότι δεν υπήρξε καμία συζήτηση για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ ή αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Εύλογα όλοι αμφιβάλλουν ότι οι δηλώσεις αυτές – και για την ελληνική έξοδο και για την ελληνική αναδιάρθρωση - αληθεύουν. Άλλωστε πρέπει να αμφιβάλλει κανείς για την αλήθεια κάθε επίσημης δήλωσης των πολιτικών κατά την κρίση της Ευρωζώνης.
Το πιθανότερο είναι πως και σε αυτή τη συνάντηση, όπως και σε πολλές άλλες που έχουν προηγηθεί, συζητήθηκαν όλες οι δυνατές επιλογές και λύσεις, συμπεριλαμβανομένης προφανώς της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Αλλά το γεγονός ότι οι διάφορες επιλογές είναι υπό συζήτηση δεν σημαίνει ότι θα υιοθετηθούν. Είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα δεν ετοιμάζεται να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση απορρίπτει τη μη εθελοντική αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους – τουλάχιστον αυτό ισχύει σήμερα.
Η βασική αιτία αυτής της φρενώδους διπλωματικής δραστηριότητας είναι ότι η Ευρωζώνη δεν έχει πια άλλες εύκολες λύσεις για την αντιμετώπιση του ελληνικού χρέους. Για κάθε πρόταση υπάρχουν έγκυρες αντιρρήσεις. Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ είναι πάρα πολύ επικίνδυνη. Ένα ‘κούρεμα’ του ελληνικού δημοσίου χρέους – η επιβολή δηλαδή μιας έκπτωσης επί του κεφαλαίου των πιστωτών – θα συντρίψει τις τράπεζες της Ελλάδας και θα προσγειώσει ανώμαλα την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με ζημιές που θα πλησιάσουν τα 100 δις ευρώ. Μια εθελοντική αναδιάρθρωση δεν πρόκειται να μειώσει σοβαρά την καθαρή παρούσα αξία του χρέους των Αθηνών και να το φέρει σε βιώσιμα επίπεδα.
Αντιλαμβάνεται κανείς πως οι Ευρωπαίοι Υπουργοί Οικονομικών συζήτησαν επίσης το θέμα των εγγυήσεων δανεισμού – της ανταλλαγής των παλαιών ελληνικών ομολόγων με νέα ομόλογα που θα διαθέτουν ευρωπαϊκές εγγυήσεις και θα περιλαμβάνουν μια έκπτωση επί του αρχικού ονομαστικού κεφαλαίου. Σε αυτή τη ρύθμιση θα υπαχθούν όλοι οι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων και βέβαια η ΕΚΤ. Η λύση της ανταλλαγής των ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας με ομόλογα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, του σημερινού μηχανισμού διάσωσης, απορρίπτεται κατηγορηματικά από το Βερολίνο. Πρόκειται για την πιο φτηνή λύση, αλλά η Γερμανία θέλει να πνίξει στη γέννησή του οτιδήποτε μπορεί να μυρίζει ευρωομόλογο.
Το βασικό ζήτημα της κρίσης της Ευρωζώνης δεν έχει να κάνει με το συνολικό μέγεθος του δημόσιου χρέους των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Πρόκειται για ένα ποσόν σχετικά μικρό ως προς το ΑΕΠ της νομισματικής ένωσης. Το συνολικό χρέος προς ΑΕΠ της Ευρωζώνης είναι χαμηλότερο από των ΗΠΑ, της Βρετανίας ή της Ιαπωνίας. Από μακροοικονομική άποψη, η κρίση της ευρωζώνης προκαλείται από μια καταιγίδα σε ένα φλιτζάνι.
Το βασικό πρόβλημα είναι ότι η Ευρωζώνη δεν είναι πολιτικά ικανή να διαχειριστεί την παρούσα κρίση που σήμερα μεταδίδεται από τη μια χώρα στην άλλη και μπορεί να προκαλέσει τρομακτικές παράπλευρες ζημιές. Η λεγόμενη ‘Μεγάλη Συμφωνία’ – μια σειρά από θεσμικές συμφωνίες για το δημόσιο χρέος της Ευρωζώνης που έλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου – δεν κατάφερε να δώσει μια λύση στην παρούσα κρίση. Η διαδικασία αυτή στην πραγματικότητα ξεκινά τώρα. Εκείνοι που είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση της ευρωπαϊκής κρίσης συνειδητοποιούν ότι όποια λύση κι αν επιλέξουν για τη διαχείριση του χρέους, θα κοστίσει στους φορολογούμενους εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Είναι άκρως απίθανο ότι τα κράτη θα δεχτούν δημοσιονομικές μεταβιβάσεις τέτοιου μεγέθους δίχως να επιβάλλουν ακραίους όρους το ένα στο άλλο.
Η πολιτική αιτία για την οποία η παρούσα κρίση πάει από το κακό στο χειρότερο έχει να κάνει με το άλυτο πρόβλημα της συλλογικής δράσης. Και οι δύο πλευρές βρίσκονται εν αδίκω. Ο σκληροτράχηλος και οικονομικά αστοιχείωτος κοινοβουλευτικός του Βορρά ευθύνεται όσο ο πρωθυπουργός του Νότου που νοιάζεται μόνο για τα συμφέροντά του. Η ελληνική κυβέρνηση έπαιξε με σχετική ευθύτητα όμως η διαχείριση της κρίσης της Πορτογαλίας υπήρξε και παραμένει αποκρουστική.
Ο πρωθυπουργός Χοσέ Σόκρατες επέλεξε να καθυστερήσει το αίτημα για ευρωπαϊκή διάσωση ως την ύστατη στιγμή. Οι ανακοινώσεις στις οποίες προέβη την περασμένη βδομάδα αποτυπώνουν με τρόπο τραγικο-κωμικό την ουσία της κρίσης. Με την Πορτογαλία να βρίσκεται στο χείλος της χρηματοπιστωτικής εξόντωσης, ο Σόκρατες βγήκε στην τηλεόραση να θριαμβεύσει υποστηρίζοντας ότι εξασφάλισε μια καλύτερη συμφωνία για τη χώρα του από ό,τι η Ιρλανδία και η Ελλάδα. Επιπλέον ισχυρίστηκε ότι η πορτογαλική συμφωνία δεν θα είναι τόσο οδυνηρή. Όταν όμως ήρθαν στο φως της δημοσιότητας οι λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας, όλοι διαπίστωσαν ότι τίποτα από αυτά δεν ίσχυε. Το πορτογαλικό πακέτο περιλαμβάνει δρακόντειες δημοσιονομικές περικοπές, το πάγωμα των μισθών του δημοσίου τομέα και των συντάξεων, φορολογικές αυξήσεις και προβλέψεις για βαθιά ύφεση τουλάχιστον δύο χρόνων.
Δεν είναι δυνατό να προχωρήσει μια νομισματική ένωση με ανθρώπους σαν τον Πορτογάλο πρωθυπουργό και Υπουργούς Οικονομικών που διαρρέουν φημολογίες για πιθανή διάρρηξη της Ευρωζώνης. Οι πολιτικές ελίτ της Ευρώπης φοβούνται να πουν μιαν αλήθεια που οι ιστορικοί της οικονομίας γνώριζαν πάντοτε: ότι δεν είναι βιώσιμη μια νομισματική ένωση δίχως την πολιτική ένωση. Δεν είμαστε μπροστά σε μια κρίση χρέους. Είμαστε μπροστά σε μια πολιτική κρίση. Σύντομα η Ευρωζώνη θα πρέπει να κάνει την επιλογή ανάμεσα σε ένα αδιανόητο άλμα προς την πολιτική ένωση και σε ένα εξίσου αδιανόητο άλμα προς τα πίσω. Γνωρίζουμε ότι ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών το σκέφτηκε καλά και απέρριψε το άλμα προς τα πίσω. Γνωρίζουμε επίσης ότι ο κ. Σόιμπλε προτιμά το άλμα προς την πολιτική ένωση. Αλλά είναι καιρός να το πει καθαρά.