Οι επικοινωνιολόγοι γνωρίζουν καλά ότι τα πιο «δύσπεπτα» μηνύματα που έχουν να περάσουν οι πολιτικοί στον κόσμο περνούν ευκολότερα όταν συνδυάζονται με την καλλιέργεια κλίματος φόβου. Φόβου για κάποια τρομακτική καταστροφή που θα επέλθει με βεβαιότητα, αν δεν προωθηθεί η λύση που προτείνει ένας πολιτικός ηγέτης. Το κλασικότερο παράδειγμα επικοινωνιακής στρατηγικής που βασίζεται στον φόβο είναι αυτή που ακολουθούν πάντα οι αμερικανικές κυβερνήσεις, κάθε φορά που θέλουν να «πουλήσουν» επικοινωνιακά μια πολεμική περιπέτεια στο εξωτερικό: η εισβολή στο Ιράκ δικαιολογήθηκε σαν προληπτικό πλήγμα σε ένα καθεστώς που ετοιμαζόταν να αποκτήσει όπλα μαζικής καταστροφής για να τα στρέψει στην Αμερική και πολύ αργότερα έγινε γνωστό ότι ο Σαντάμ είχε εγκαταλείψει όλα αυτά τα προγράμματα από τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Τότε, όμως, ήταν πολύ αργά πια, αφού η αμερικανική πολεμική μηχανή είχε ήδη ολοκληρώσει το έργο της.
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη σημερινή οικονομική και πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα; Μεγαλύτερη από όσο φαίνεται: κάθε δυσάρεστο μέτρο που προωθείται από την κυβέρνηση εδώ και ένα χρόνο «πακετάρεται» επικοινωνιακά με προειδοποιήσεις για το χάος στο οποίο θα βυθισθεί η χώρα, για την ανείπωτη καταστροφή που θα προκληθεί, αν δεν αποδεχθούμε τα μέτρα και η Ελλάδα οδηγηθεί στη χρεοκοπία. Αυτό το ιδιότυπο γκραν γκινιόλ των σεναρίων χρεοκοπίας είναι το καλύτερο επικοινωνιακό τέχνασμα, για να «παγώνουν» οι αντιδράσεις και οι επικρίσεις σε μέτρα που είναι φανερό ακόμη και σε πολίτες με ελάχιστες οικονομικές γνώσεις ότι -στην καλύτερη των περιπτώσεων- δεν πρόκειται να αποδώσουν τα αναμενόμενα.
Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου δεν ξέφυγε από αυτό τον επικοινωνιακό «μπούσουλα» στην τελευταία τηλεοπτική συνέντευξη που παραχώρησε στον ΣΚΑΪ και τον Αλέξη Παπαχελά. Διευκρινίζοντας τι ακριβώς θα συμβεί αν δεν εκταμιευθεί την επόμενη δόση του δανείου των 110 δισ. ευρώ είπε τα ακόλουθα, εξηγώντας τι ακριβώς θα γίνει αν η χώρα πάει σε στάση πληρωμών: «Πρακτικά σημαίνει ότι δεν πληρώνονται οι μισθοί, δεν πληρώνονται οι συντάξεις, δεν πληρώνονται όλες οι δαπάνες του Δημοσίου, κατεβάζουμε ρολά (...). Το Ελληνικό Δημόσιο ξοδεύει παραπάνω απ’ ό,τι έχει. Άρα, όταν σταματήσει κάποιος να το χρηματοδοτεί από έξω - πριν ήταν οι διεθνείς αγορές, τώρα είναι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο - δεν μπορεί να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις του. Είναι πολύ απλά τα πράγματα».
Αναμφίβολα μια στάση πληρωμών της χώρας δεν θα είναι ευχάριστη. Όμως, όσα είπε ο κ. Παπακωνσταντίνου απέχουν πολύ από την πραγματικότητα μιας στάσης πληρωμών, ακόμη και για ένα κράτος που έχει μάθει να ζει με δανεικά από τη σύστασή του, όπως το ελληνικό. Μη εκταμίευση της επόμενης δόσης του δανείου των 110 δισ. ευρώ σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν θα καταφέρει να καλύψει χρεολύσια από ομόλογα που λήγουν. Δεν θα μπορέσει, δηλαδή, να φανεί συνεπής σε μια υποχρέωση προς τους πιστωτές της, κυρίως ξένους.
Αυτό, όμως, πολύ απέχει από το σενάριο καταστροφής που περιέγραψε ο κ. Παπακωνσταντίνου. Ακόμη και το δημοσιονομικά κατεστραμμένο ελληνικό κράτος δεν έχει έσοδα μόνο από δανεικά, όπως φάνηκε να υπαινίσσεται ο υπουργός Οικονομικών. Έχει έσοδα και από φόρους, κάτι που φάνηκε να ξεχνά ο κ. Παπακωνσταντίνου στην τοποθέτησή του. Με άλλα λόγια, υπάρχουν και άλλα έσοδα, πλην της δόσης του δανείου των 110 δισ. ευρώ, η οποία ούτως ή άλλως δεν θα φθάσει ποτέ στα ταμεία του κράτους, αφού θα πάει κατευθείαν σε κάποιους κατόχους ομολόγων. Με αυτά τα έσοδα μπορούν εν μέρει να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες ενός κράτους, δηλαδή να πληρωθούν μισθοί και συντάξεις. Το μόνο που με βεβαιότητα θα συμβεί αν δεν πάρουμε μια από τις επόμενες δόσεις του δανείου είναι ότι δεν θα πληρωθούν οι πιστωτές της χώρας.
Η κινδυνολογία περί πλήρους κατάρρευσης, «κατεβασμένων ρολών» και απόλυτης αδυναμίας πληρωμής όλων των υποχρεώσεων του κράτους είναι ίσως χρήσιμη για να γίνουν ευκολότερα δεκτά τα νέα μέτρα της κυβέρνησης, απέχει όμως πολύ από την αλήθεια. Εκτός αν με κάποιο μαγικό τρόπο η κυβέρνηση έχει καταφέρει να εξαφανίσει όλα τα άλλα έσοδα του κράτους και στηρίζεται μόνο σε δόσεις δανείων και εκδόσεις εντόκων γραμματίων. Επειδή ακόμη, από όσο ξέρουμε, κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί, καλό θα ήταν να περιορισθούν οι ιστορίες γκραν γκινιόλ με θέμα τη χρεοκοπία, για να συζητήσουμε όσο πιο νηφάλια και σοβαρά γίνεται το νέο «πακέτο» μέτρων που ετοιμάζει η κυβέρνηση. Ίσως αυτή τη συζήτηση θέλουν, όμως, να αποφύγουν όσοι δείχνουν σε κάθε ευκαιρία την προτίμησή τους σε ιστορίες γκραν γκινιόλ...