Εδώ και μια βδομάδα οι αγορές και οι δημοσιογράφοι που εδρεύουν στις Βρυξέλλες αναζητούν πυρετωδώς το περίφημο θαυματουργό σχέδιο που θα λύσει την ευρωπαϊκή κρίση χρέους και μαζί της την κρίση των ευρωπαϊκών τραπεζών. Ο λόγος βέβαια για το ευρωπαϊκό σχέδιο αποκατάστασης της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών. Κανείς όμως δεν μπορεί να το …εντοπίσει. Δεν υπάρχει τίποτα πέρα από τις δηλώσεις που έκανε ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την Πέμπτη σύμφωνα με τις οποίες η Επιτροπή θα προτείνει ‘συντονισμένη δράση’ για την ανακεφαλαίωση των τραπεζών της ΕΕ. Εν τω μεταξύ, τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια έχουν ενισχυθεί με τις προσδοκίες αυτού του σχεδίου – χάρη σε σχόλια του τύπου πως μετά την κατάρρευση της γαλλοβελγικής τράπεζας Dexia, η Ευρωζώνη συνειδητοποιεί πως αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα και επεξεργάζεται σχέδια να κάνει κάτι γι’ αυτά. Για να πείσει τις αγορές θα πρέπει να έχει ένα σχέδιο: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι η Ευρωζώνη θα χρειαστεί 200-300 δις ευρώ για να τα βγάλει πέρα με την κρίση και με τις επιπτώσεις της. Συμπέρασμα: η Ευρώπη επεξεργάζεται ένα πραγματικά μεγάλο σχέδιο για να στηρίξει τις τράπεζές της. Να όμως που οι λεπτομέρειες λείπουν.
Κι αυτό συμβαίνει επειδή στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα σχέδιο. Υπάρχει μόνο μια πρόταση: αυτή που προωθεί η Γερμανία. Σύμφωνα με τις προτάσεις του Βερολίνου, οι κυβερνήσεις πρέπει να δεσμευτούν να εισαγάγουν ένα πρόγραμμα κρατικών κονδυλίων, όπως εκείνο που δημιούργησε η Γερμανία μετά την κρίση του 2008. Περαιτέρω, όπως δήλωσε η Αγγέλα Μέρκελ την Παρασκευή, η ανακεφαλαίωση των τραπεζών μπορεί να γίνει σε μια διαδικασία με τρία βήματα. Βήμα πρώτο, θα ζητηθεί από τις τράπεζες να αντλήσουν κεφάλαια από τις αγορές. Βήμα δεύτερο, αν οι τράπεζες δεν μπορούν να βρουν κεφάλαια από τις αγορές, θα αναλάβουν δράση οι εθνικές κυβερνήσεις. Βήμα τρίτο, αν και οι κυβερνήσεις βρεθούν υπό πίεση, τότε θα παρέμβει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που σύντομα θα έχει τη δυνατότητα να στηρίζει τις τράπεζες με κεφάλαια. Αυτή είναι η θέση του Βερολίνου, αυτή ήταν η πρόταση της Μέρκελ στο Σαρκοζί κατά τη χτεσινή συνάντησή τους και η ελπίδα της γερμανικής κυβέρνησης είναι ότι μπορεί να αποσπάσει την έγκριση των υπολοίπων 17 κρατών μελών της Ευρωζώνης στο ‘σχέδιο’ της στη σύνοδο κορυφής στις 17-18 Οκτωβρίου.
Υπάρχουν όμως τρία σοβαρά προβλήματα που πρέπει να λάβουν υπόψη τους όσοι αφήνονται υπερβολικά στις ελπίδες. Το πρώτο πρόβλημα είναι πως όλα αυτά κατά την ουσία τους δεν αποτελούν ευρωπαϊκό σχέδιο αλλά γερμανική ανακοίνωση. «Ό,τι ακούμε στις ειδήσεις για ανακεφαλαίωση των ευρωπαϊκών τραπεζών μεγέθους bing - bang είναι υπερβολές», γράφει ο Σόνι Καπούρ, εκ του Re-Define, ενός χρηματοπιστωτικού θινκ τανκ. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει ούτε τα χρήματα ούτε την πολιτική βούληση για ανάληψη δράσης τέτοιας εμβέλειας». Και πράγματι, έχει δίκιο αν κρίνουμε από το ότι η Γερμανίδα καγκελάριος σε δηλώσεις της το Σάββατο, έκανε ένα βήμα πίσω και αναγνώρισε ότι δεν υπάρχει συναίνεση πως χρειάζεται ανακεφαλαίωση των τραπεζών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η γερμανική κυβέρνηση είναι έτοιμη να ανακεφαλαιώσει τις γερμανικές τράπεζες, είπε χαρακτηριστικά η Μέρκελ, ‘αν υπάρξει γενική εκτίμηση ότι οι τράπεζες δεν έχουν επαρκή κεφάλαια’. Αλλά ποια κυβέρνηση θα συμφωνήσει στην ανακεφαλαίωση των τραπεζών της με τους όρους που θέτει η Γερμανία; Ποια μπορεί δηλαδή να σηκώσει το βάρος της αναχρηματοδότησης των τραπεζών της; Πώς να χρηματοδοτήσουν τις τράπεζες τους, για παράδειγμα, οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας που δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν χρήματα στις αγορές ομολόγων και αναγκάζονται να καταβάλλουν υψηλότερα επιτόκια;
Το δεύτερο πρόβλημα έχει να κάνει με τις ισχυρές αντιρρήσεις της Γαλλίας στη γερμανική πρόταση. Μπορεί η Μέρκελ και ο Σαρκοζί να βγήκαν αγκαλιασμένοι από τη χτεσινή σύνοδο και να διακήρυξαν σε όλους τους τόνους ότι δεν υπάρχει καμία διαφωνία μεταξύ τους, όμως η αλήθεια είναι αρκετά διαφορετική. Η Γαλλία δεν θέλει να χρηματοδοτήσει με ιδίους πόρους την ανακεφαλαίωση των τραπεζών της. Κι αυτό γιατί η κυβέρνηση Σαρκοζί έχει θέσει ως υπ’ αριθμόν 1 στόχο – εν όψει και των προεδρικών εκλογών – τη διατήρηση της ανώτατης πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας, έτσι προτιμά να χρησιμοποιήσει τον ευρωπαϊκό μηχανισμό. Σε τελική ανάλυση, λένε οι Γάλλοι, οι κίνδυνοι των εγγυήσεων που έχουμε παράσχει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό έχουν αποτιμηθεί στην αξιολόγηση της χώρας, δεν ισχύει όμως το ίδιο για την περίπτωση όπου το κράτος θα αναλάβει να συγκεντρώσει χρήματα για να στηρίξει τις γαλλικές τράπεζες.
Τέλος, υπάρχει κι ένα τρίτο πρόβλημα σε σχέση με τη χρήση του ευρωπαϊκού μηχανισμού για την αναδιάρθρωση των κεφαλαίων των τραπεζών. Κι αυτό είναι πως αν γίνει όντως γενναία ανακεφαλαίωση των τραπεζών, τα κονδύλια του μηχανισμού θα απορροφηθούν πολύ σύντομα από τις προβληματικές ευρωπαϊκές τράπεζες και δεν θα μείνουν κεφάλαια διαθέσιμα για να καλυφθούν οι ανάγκες αποτροπής μια μείζονος κρίσης στην Ιταλία και την Ισπανία. Άρα…
Η παταγώδης αποτυχία των stress test στην περίπτωση της Dexia (κρίθηκε ότι έχει επαρκή κεφάλαια, τρεις μήνες προτού χρειαστεί να κρατικοποιηθεί για να μην χρεοκοπήσει) δημιουργεί αμφιβολίες στους επενδυτές για τις αντοχές του συνόλου του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Επιχειρώντας να απαντήσουν στα ερωτηματικά που ανακύπτουν, αναλυτές του Reuters υιοθέτησαν τη μεθοδολογία των stress test, μεταβάλλοντας ελαφρώς τις βασικές υποθέσεις.
Αν η αξία των κρατικών ομολόγων της Ευρωπεριφέρειας (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία) αποτιμηθεί βάσει των αγοραίων τιμών, τότε 18 ευρωπαϊκές τράπεζες (και όχι μόνο 8 που εντόπισαν τα stress test) χρειάζονται 40 δισ. ευρώ σε πρόσθετα κεφάλαια (μόλις 2,5 δισ. ευρώ σύμφωνα με τα stress test).
Αν, μάλιστα, ο δείκτης ελάχιστης κεφαλαιακής επάρκειας (core Tier-1) αυξηθεί στο 7% από το 5% (υπόθεση των stress tests), τότε οι προβληματικές τράπεζες αυξάνονται σε 47 και τα απαιτούμενα κεφάλαια «αγγίζουν» τα 100 δισ. ευρώ. Στην ειδική περίπτωση που τα ελληνικά ομόλογα υποστούν «κούρεμα» 50%, αντίστοιχος αριθμός τραπεζών (45) θα χρειαστεί περί τα 75 δισ. ευρώ.
Μεταξύ των τραπεζών που θα χρειαστούν νέα κεφάλαια βρίσκονται βέβαια όλες οι μεγάλες ελληνικές, που θα πρέπει να ενισχύσουν τα κεφάλαιά τους με 26 δισ. ευρώ. Στην πρώτη «δωδεκάδα», όμως, των θυμάτων ενός ελληνικού «κουρέματος» ανήκουν και η βρετανική RBS (5,3 δισ. ευρώ), η ισπανική Bankia (3,5 δισ. ευρώ), οι γερμανικές ommerzbank και Deutsche Bank (από 3,4 δισ. ευρώ), καθώς και η γαλλική Societe Generale (3,2 δισ. ευρώ). Οι ίδιες περίπου τράπεζες θα έχουν τα μεγαλύτερα προβλήματα και στην περίπτωση που όλα τα ομόλογα της περιφέρειας αποτιμηθούν σύμφωνα με τις αγοραίες αξίες.
Στην περίπτωση αυτή, βέβαια, τα κεφάλαια που θα χρειαστούν οι τράπεζες είναι ελαφρώς υψηλότερα, με τις ελληνικές να χρειάζονται 36 δισ. ευρώ (η αγοραία τιμή των ελληνικών ομολόγων συνεπάγεται «κούρεμα» 72%). Αν υπάρξει «κούρεμα» 50% για τα πορτογαλικά ή τα ιρλανδικά ομολόγα, οι κεφαλαιακές ανάγκες δεν ξεπερνούν τα 50 δισ. ευρώ. Αρκεί, όμως, να μειωθεί η αξία των ισπανικών ή των ιταλικών τίτλων κατά 35%-40% για να εκτοξευτεί το κόστος διάσωσης πάνω από τα 100 δισ. ευρώ.