Το πραγματικό κόστος των εγγυήσεων στις τράπεζες

Μπροστά στον πολιτικό αναβρασμό που έχει δημιουργήσει η συνεχής παροχή εγγυήσεων δανεισμού στις τράπεζες, την ώρα που αυτές έχουν «κλείσει τον κρουνό» των πιστώσεων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, οι τραπεζίτες επιχειρούν να περάσουν σε επικοινωνιακή αντεπίθεση. Ένα βασικό επιχείρημα που χρησιμοποιούν σε αυτή την πολιτική μάχη είναι ότι οι εγγυήσεις δανεισμού δεν κοστίζουν στο Δημόσιο, αλλά αντίθετα του φέρνουν έσοδα από προμήθειες. Έχουν δίκιο οι τραπεζίτες;

Το βασικό επιχείρημα των τραπεζών ανέλαβε να τεκμηριώσει, με αρκετή επάρκεια, η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank. Σε ανάλυση που δημοσίευσε χθες τονίζει, μεταξύ άλλων:

- «Η παροχή εγγυήσεων δεν γίνεται με χρήματα των φορολογουμένων. Οι εγγυήσεις δεν επιβαρύνουν ούτε τον Κρατικό Προϋπολογισμό ούτε και καταγράφονται στο δημόσιο χρέος. Απλώς χρησιμοποιούνται από τις τράπεζες για να εκδώσουν ίδια ομόλογα με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου.

- (…) Στο παρελθόν, επίσης, είχαν δοθεί στις τράπεζες και ειδικά κρατικά ομόλογα με αποκλειστική χρήση τους ως εξασφάλιση για την παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ. Οι κρατικές εγγυήσεις δεν παρέχονται δωρεάν στις τράπεζες αλλά με προμήθεια, ενώ τα ειδικά κρατικά ομόλογα δόθηκαν στις τράπεζες επίσης έναντι προμήθειας και εξασφαλίσεων μέσω δέσμευσης υπέρ του Δημοσίου τραπεζικών δανείων υψηλής ποιότητος. Τα τελευταία δύο χρόνια, έχουν δοθεί στις τράπεζες κρατικές εγγυήσεις ύψους € 51,3 δισ., και ειδικά κρατικά ομόλογα ύψους € 7,1 δισ. για λόγους άντλησης ρευστότητας από την ΕΚΤ. Έναντι αυτών οι τράπεζες έχουν χρηματοδοτηθεί με € 46,7 δισ. περίπου από την ΕΚΤ. Ταυτόχρονα, το Κράτος έχει ενισχύσει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών με έκδοση και παράδοση στις τράπεζες ειδικών ομολόγων αξίας € 3,8 δισ., έναντι των οποίων το Κράτος έχει προνομιούχες μετοχές των τραπεζών με ετήσιο κόστος 10% για τις τράπεζες.

- Για την κεφαλαιακή αυτή ενίσχυση, καμία εκταμίευση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό δεν έλαβε χώρα αλλά ούτε και προέκυψε κάποια επιβάρυνση του Δημοσίου Χρέους καθώς τα ειδικά ομόλογα αντισταθμίζονται από τις προνομιούχες μετοχές. Σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο του Σχεδίου Ενίσχυσης Ρευστότητος, οι τράπεζες κατέβαλαν το 2010 € 635 εκατ., εκ των οποίων τα € 380 εκατ. αναφέρονται στο μέρισμα των προνομιούχων μετοχών και τα υπόλοιπα στις προμήθειες που πληρώνουν οι τράπεζες για τις εγγυήσεις».

Οι αναλυτές της Alpha είναι προφανώς σωστοί στους υπολογισμούς τους. Όντως, στο Δημόσιο δεν έχουν κοστίσει το παραμικρό οι ενισχύσεις στις τράπεζες, που με το τελευταίο «πακέτο» εγγυήσεων θα πλησιάσουν τα 100 δις. ευρώ. Αντίθετα, το Δημόσιο εισπράττει τόκους και προμήθειες για αυτές τις «παροχές».

Πρόκειται, όμως, για «παροχές» χωρίς κόστος, από τις οποίες Δημόσιο και τράπεζες βγαίνουν κερδισμένοι; Δυστυχώς, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι «όχι», όσο και αν αυτό ηχεί δυσάρεστα στους τραπεζίτες. Αν αυτό το «αλισβερίσι» μεταξύ Δημοσίου και τραπεζών ήταν τόσο «ανέξοδο» και «ακίνδυνο» όσο παρουσιάζεται, δεν θα ήταν ένα μέτρο έκτακτης ανάγκης, αλλά θα το χρησιμοποιούσαν οι κυβερνήσεις αβίαστα, κάθε φορά που θα ήθελαν να ενισχύσουν την οικονομία: θα έδιναν μερικές εγγυήσεις στις τράπεζες, αυτές θα τις αξιοποιούσαν για να αντλήσουν ρευστότητα, θα έδιναν περισσότερα δάνεια στο Δημόσιο, στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά και δεν θα μας φόβιζε οποιαδήποτε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.

Το πραγματικό κόστος των «παροχών» στις τράπεζες δεν είναι μηδενικό και θα ήταν επικίνδυνη πλάνη αν το πιστεύαμε. Μέσω των εγγυήσεων ρευστότητας και των ενισχύσεων κεφαλαίου, το Ελληνικό Δημόσιο έχει συνδέσει αναπόσπαστα την τύχη του με την τύχη των τραπεζών, την ύπαρξη των οποίων εγγυάται για το κοινό καλό: αν από ένα λάθος της διοίκησής της, μια μεγάλη τράπεζα βρεθεί στο όριο της κατάρρευσης (θεωρητικό το σενάριο, αλλά όπως έδειξε η περίπτωση της Lehman τίποτα πια δεν μπορεί να θεωρείται αδιανόητο…), το δημόσιο χρέος θα φορτωθεί μέσα σε μια νύχτα με πολλά δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον και το Δημόσιο θα οδηγηθεί στο χείλος της χρεοκοπίας (το πρόσφατο παράδειγμα της Ιρλανδίας λέει πολλά για αυτούς τους κινδύνους).

Στην πραγματικότητα, λοιπόν, οι ενισχύσεις των τραπεζών είναι δίκοπο μαχαίρι για το Δημόσιο: αν όλα πάνε καλά, θα βγει αρκετά κερδισμένο και μαζί του θα κερδίσει η οικονομία, αν κάτι πάει στραβά θα βρεθούμε και πάλι μια ανάσα από τη χρεοκοπία της χώρας. Είναι εξόχως παραπλανητικός, λοιπόν, ο ισχυρισμός των τραπεζιτών, ότι από το παιχνίδι των ενισχύσεων όλοι βγαίνουν κερδισμένοι. Γιατί στα ψιλά γράμματα των ενισχύσεων, όπως συμβαίνει και με πολλά προϊόντα που διαθέτουν οι τράπεζες στους πελάτες τους, είναι γραμμένη ως υποσημείωση των… υποσημειώσεων η λέξη «χρεοκοπία».