Την ώρα που οι Έλληνες παρακολουθούσαν έκπληκτοι την επίτροπο της χώρας στις Βρυξέλλες να προαναγγέλλει επιστροφή στη δραχμή, αν δεν αποδεχθούν ένα ακόμη γύρο θεραπείας-σοκ με ισχυρές δόσεις εθνικής υποτέλειας, ένα άλλο δράμα βρισκόταν σε πλήρη κορύφωση: το δράμα του ίδιου του ευρώ, που κατέρρευσε χθες από μαζικές εκροές κεφαλαίων στην Ελβετία! Οι κινήσεις κεφαλαίων των τελευταίων ημερών είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, όπως τονίζουν στο “B” στελέχη του private banking μεγάλης ευρωπαϊκής τράπεζας στην Αθήνα: οι Έλληνες καταθέτες είναι κοινό μυστικό ότι αναζητούν διαφυγή από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, υπό το φόβο χρεοκοπίας της χώρας, και προσπαθούν να διασώσουν τα ευρώ τους, στέλνοντάς τα σε άλλη χώρα της ευρωζώνης, που -θεωρητικά τουλάχιστον- είναι ασφαλής σε περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας.
Την ώρα, όμως, που οι Έλληνες τρέμουν την επιστροφή στη δραχμή και προσπαθούν να διασώσουν τα πολύτιμα ευρώ τους, κάποιοι άλλοι καταθέτες στην ευρωζώνη, κυρίως Γερμανοί, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών, έχουν έναν άλλο φόβο: τρέμουν την κατάρρευση του ευρώ και σπεύδουν να το εγκαταλείψουν για την ασφάλεια του ελβετικού φράγκου.
Το ελβετικό φράγκο χθες είχε την τιμητική του, καθώς η ισοτιμία του εκτοξεύθηκε σε επίπεδο ρεκόρ όλων των εποχών έναντι του ευρώ, φθάνοντας ακόμη και κάτω από το 1,23. Το φαινόμενο δεν είναι πρωτόγνωρο, βεβαίως: από τότε που ξέσπασε η ελληνική κρίση, για να ακολουθήσουν η ιρλανδική και η πορτογαλική, η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας έχει χρειασθεί να παρέμβει ουκ ολίγες φορές στην αγορά συναλλάγματος για να «δαμάσει» την άνοδο του ελβετικού, που φαίνεται να δυναμώνει κάθε φορά που εντείνονται οι ανησυχίες Γερμανών και άλλων βορειοευρωπαίων καταθετών για το ευρώ.
Το πρόβλημα, βέβαια, είναι αρκετά βαθύ: δεν πρόκειται για κάποιους Γερμανούς μικροκαταθέτες που κάνουν... πουγκί σε ελβετικά φράγκα για μια δύσκολη ώρα, αλλά για εκροές «έξυπνου χρήματος», το οποίο συνήθως έχει καλή πληροφόρηση για την οικονομική, νομισματική και συναλλαγματική πραγματικότητα, πολύ πριν φθάσουν τα νέα στο μέσο πολίτη.
Για παράδειγμα, η χθεσινή κορύφωση της μαζικής εξόδου κεφαλαίων από το ευρώ δεν σημειώθηκε σε ανύποπτο χρόνο: παράλληλα με τις ανησυχίες για χρεοκοπία της Ελλάδας, έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη και όλα τα άλλα σενάρια που φθάνουν μέχρι τα αυτιά κάθε Ευρωπαίου πολίτη, στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα κυκλοφορούσαν έντονες φήμες για κάποιο πολύ σοβαρό πρόβλημα της κορυφαίας βελγικής τράπεζας DEXIA, που έχει ενεργητικό σχεδόν τριπλάσιο του ΑΕΠ του Βελγίου.
Η DEXIA, που σύμφωνα με πολλές εκτιμήσεις έχει αρκετά υψηλή έκθεση σε κίνδυνο Ελλάδας, ενώ το χαρτοφυλάκιό της έχει ουκ ολίγα «γκρίζα» στοιχεία, αντιμετωπίζει πιεστικό πρόβλημα ρευστότητας. Πρόσφατα εξέδωσε ομόλογο κυμαινόμενου επιτοκίου διάρκειας δύο ετών, το οποίο είχε έναν περίεργο όρο: έδινε τη δυνατότητα στους επενδυτές να το επιστρέψουν και να πάρουν πίσω τα χρήματά τους στο ακέραιο (put option) μέχρι τις 26 Ιουνίου, αφού προειδοποιήσουν για την εξαργύρωση 33 ημέρες νωρίτερα. Με το ομόλογο αυτό η DEXIA πήρε ρευστότητα 3,2 δισ. ευρώ, αλλά στην εκπνοή της προθεσμίας πρόωρης εξαργύρωσης δύο μεγάλοι επενδυτές, που είχαν αγοράσει το μεγαλύτερο μέρος της έκδοσης (η Blackrock και η Barclay’s) έσπευσαν να ζητήσουν τα... λεφτά τους πίσω, αφήνοντας την DEXIA με μια «τρύπα» ρευστότητας σχεδόν 3 δισ. ευρώ!
Το «έξυπνο χρήμα» φαίνεται ότι πληροφορήθηκε έγκαιρα για αυτό το ξαφνικό πρόβλημα στην καρδιά της ευρωζώνης, όπου δύο καλά πληροφορημένοι «παίκτες» των αγορών σπεύδουν ξαφνικά να πάρουν πίσω τα κεφάλαια που δάνεισαν στη μεγαλύτερη τράπεζα του Βελγίου, και αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την ένταση των χθεσινών εκροών στο ελβετικό φράγκο.
Το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης φαίνεται ότι είναι βαθιά άρρωστο και δεν εμπνέει πλέον εμπιστοσύνη στους μεγάλους διεθνείς διαχειριστές κεφαλαίων, όσο και αν οι ευρωπαϊκές αρχές σκηνοθετούν τεστ αντοχής που «βγάζουν λάδι» ακόμη και τις πιο προβληματικές τράπεζες.
Σε ό,τι αφορά το ελληνικό σκέλος αυτής της κρίσης, το τέλος του παιχνιδιού πλησιάζει: όσο το «πιστωτικό γεγονός» στην Ελλάδα γίνεται όλο και πιθανότερο, οι τράπεζες που έχουν έκθεση σε ελληνικά ομόλογα (100 δισ. ευρώ συνολικά, μοιρασμένη 50-50 μεταξύ ελληνικών και ευρωπαϊκών τραπεζών) μένουν παγιδευμένες, αφού είναι πλέον αδύνατο να «ξεφορτωθούν» σε οποιαδήποτε τιμή τα ελληνικά ομόλογα (ούτε στο 51% της αξίας τους δεν αγοράζονται τα δεκαετή στη δευτερογενή αγορά), ενώ το κόστος ασφάλισης με CDS έχει φθάσει πλέον σε απαγορευτικά ύψη. Η ίδια η ΕΚΤ έχει στο χαρτοφυλάκιό της ελληνικά ομόλογα ονομαστικής αξίας σχεδόν 50 δισ. ευρώ και άλλα 140 δισ. ευρώ τίτλων ελληνικής προέλευσης τα έχει κρατήσει ως εγγύηση για δανεισμό των ελληνικών τραπεζών. Ακόμη και η... μπάνκα του καζίνου, δηλαδή, είναι εκτεθειμένη σε τεράστιες ζημιές από μια χρεοκοπία της Ελλάδας.
Την ίδια ώρα, όπως αποκάλυψε το “Spiegel”, η ΕΚΤ έχει δώσει χρηματοδοτήσεις σχεδόν μισού τρισεκατομμυρίου ευρώ σε ελληνικές, ιρλανδικές και πορτογαλικές τράπεζες με εγγύηση καλυμμένα ομόλογα εντελώς αμφισβητούμενης αξίας. Και αυτοί είναι μόνο οι κίνδυνοι που βλέπουν άμεσα οι διεθνείς διαχειριστές κεφαλαίων να «χτυπούν την πόρτα» του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης, πριν καν συζητήσει κανείς για τη σταθερότητα της Ισπανίας, της Ιταλίας, ή του Βελγίου και για τον κίνδυνο να γίνουν «τοξικοί» τίτλοι τεράστιας αξίας, που μέχρι χθες οι τραπεζίτες θεωρούσαν απολύτως ασφαλείς.
Η ευρωζώνη «στήθηκε» εξαρχής ως ατελής νομισματική ένωση (κοινό νόμισμα χωρίς κοινή δημοσιονομική πολιτική). Οι πολιτικοί της Γαλλίας και της Γερμανίας «νέρωσαν» πρώτοι τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, που σήμερα ζητούν να εφαρμοσθούν με απόλυτη αυστηρότητα στην Ελλάδα, όταν προ πενταετίας οι ίδιες οι κυβερνήσεις τους κινδύνευαν να τιμωρηθούν με πρόστιμα για υψηλά ελλείμματα. Οι τραπεζίτες της ευρωζώνης, περιλαμβανομένων των κεντρικών τραπεζιτών της ΕΚΤ, άφησαν να εξελιχθεί το δικό τους κερδοσκοπικό πάρτι για πολλά χρόνια, χρηματοδοτώντας τις πιο απίθανες «φούσκες», από ελληνικά ομόλογα μέχρι ιρλανδικά εμπορικά κέντρα, που έχουν μετατραπεί σήμερα σε «φαντάσματα».
Τώρα που το «πάρτι» αυτό τελειώνει, οι τραπεζίτες θυμούνται πόσο «ιερή» είναι η υποχρέωση ενός οφειλέτη και πιέζουν με κάθε τρόπο να μεταφερθούν όλα τα βάρη στους φορολογούμενους του πλούσιου Βορρά, ή του φτωχού Νότου, για να μην πληρώσουν οι ίδιοι το τίμημα που τους αναλογεί για τη δική τους αχαλίνωτη διάθεση κερδοσκοπίας και τις εσφαλμένες επιλογές τους. Οι ψηφοφόροι του Βορρά αντιστέκονται σθεναρά στις διασώσεις χωρών του Νότου, οι ψηφοφόροι του Νότου εξεγείρονται κατά των προγραμμάτων σκληρής λιτότητας που επιβάλλονται χωρίς να φαίνεται «φως στο τούνελ» και ολόκληρο το οικοδόμημα της ευρωζώνης θυμίζει πια ένα πύργο από γυαλιστερά τραπουλόχαρτα που είναι έτοιμα να σκορπίσουν στον άνεμο.
Οι Έλληνες πολιτικοί προβάλλουν σε κάθε ευκαιρία τη συμμετοχή της... Ψωροκώσταινας στην ευρωζώνη σαν ένα ιστορικό επίτευγμα τεράστιας αξίας. Και προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες ότι αξίζει κάθε θυσία για να μείνουμε στο «σκληρό πυρήνα» της Ευρώπης. Ουδείς τολμά να μιλήσει ανοικτά για τα λάθη μεγαλομανών πολιτικών και άπληστων τραπεζιτών, που απειλούν να οδηγήσουν τώρα το «ιερό δισκοπότηρο» της Ευρώπης στον... σκουπιδότοπο της ιστορίας. Η κρίση του ευρώ φαίνεται πως είναι πολύ σοβαρότερη από την ελληνική, την ιρλανδική ή την πορτογαλική. Και αν δεν την αντιμετωπίσουν πολιτικοί και τραπεζίτες με γενναίες αποφάσεις, αντί για προσωρινά «μπαλώματα», πολύ σύντομα το εγχείρημα της νομισματικής ένωσης στην Ευρώπη θα δικαιώσει όλη την ισοπεδωτική κριτική που έχει δεχθεί από τους πιο σκληρούς ευρωσκεπτικιστές.