Βιάσθηκε, όπως φαίνεται, ο προεδρεύων του Eurogroup να ανακοινώσει ότι έχει εγκριθεί επί της αρχής το νέο δάνειο διάσωσης για την Ελλάδα, με απαράβατο όρο να μετάσχουν στο χρηματοδοτικό σχήμα και οι ιδιωτικές τράπεζες: οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες έχουν αρχίσει... ιερό αγώνα στα παρασκήνια κατά της συμμετοχής τους στη χρηματοδότηση της Ελλάδας, ενώ οι οίκοι αξιολόγησης προειδοποιούν ότι ακόμη και ένα «αθώο» roll over (αναχρηματοδότηση) πιθανότατα θα κριθεί ως χρεοκοπία! Η διαφαινόμενη αναβολή της έγκρισης του δανείου, από τον Ιούνιο στον Σεπτέμβριο, δεν συνδέεται μόνο με τα προβλήματα της ίδιας της ελληνικής κυβέρνησης να αποσπάσει την αναγκαία πολιτική υποστήριξη στο νέο μνημόνιο. Όλα δείχνουν ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, παραζαλισμένες από την αδυναμία τους να διαχειριστούν σοβαρά την κρίση, «λογάριασαν χωρίς τον ξενοδόχο»: έσπευσαν να προαναγγείλουν συμμετοχή των τραπεζών στο νέο χρηματοδοτικό σχήμα, χωρίς να έχουν αποσπάσει τη σύμφωνη γνώμη των τραπεζιτών, αλλά και χωρίς να έχουν προβλέψει την αντίδραση των οίκων αξιολόγησης:
- «Οι τράπεζες αρνούνται με αυστηρότητα», δήλωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt. Και, από την πλευρά τους, δύσκολα μπορούν να κατηγορηθούν ότι έχουν άδικο: ποιος διευθύνων σύμβουλος τραπεζικού ομίλου θα αναλάμβανε την ευθύνη να εξηγήσει στους μετόχους του ότι αντί να πάρει μετρητά δέχθηκε να αγοράσει νέα ελληνικά ομόλογα πολυετούς διάρκειας, όταν όλοι γνωρίζουν ότι πριν λήξουν τα νέα ομόλογα θα έχει μεσολαβήσει η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και το «κούρεμα» των πιστωτών; Οι αιώνιες τραπεζικές αρχές «τα μετρητά είναι βασιλιάς» και «ποτέ μην ρίχνεις καλό χρήμα πάνω στο κακό» δεν μπορούν να παραγνωρισθούν σε αυτή την περίπτωση, όχι τουλάχιστον χωρίς τον κίνδυνο να... πετροβολήσουν οι μέτοχοι τους διοικούντες.
- Ένα άλλο επιχείρημα που επικαλούνται οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες, λέγοντας «ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε», είναι ότι η πρόταση των κυβερνήσεων εκ των πραγμάτων θα μοιράσει δυσανάλογα τα ελληνικά βάρη. Για παράδειγμα, η Societe Generale, που έχει στο χαρτοφυλάκιό της τίτλους της Ελλάδας που λήγουν ως το 2014, θα κληθεί να «πιει το πικρό ποτήρι» του roll over, όχι όμως και η «ομογάλακτη» BNP Paribas, που τυγχάνει να έχει στο δικό της χαρτοφυλάκιο ομόλογα που λήγουν από το 2015 και μετά. Έτσι, η συζήτηση με τους τραπεζίτες φαίνεται να καταλήγει σε αδιέξοδο και μόνο συμβολικές θα είναι οι συμμετοχές τους στο νέο «πακέτο».
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που προωθούν την ιδέα της συμμετοχής των τραπεζών στη χρηματοδότηση, ώστε τα 100 δισ. ευρώ του νέου «πακέτου» να μοιρασθούν περίπου ισομερώς μεταξύ κυβερνήσεων, εσόδων της Αθήνας από ιδιωτικοποιήσεις και χρηματοδοτήσεων από τις τράπεζες, εξέτασαν όλα τα εναλλακτικά σενάρια για να «γλυκάνουν» ή να απειλήσουν τους τραπεζίτες, ώστε να ενταχθούν «εθελοντικά» στο νέο σχέδιο χρηματοδότησης της Ελλάδας.
Αυτή η συζήτηση, όμως, έπαψε να έχει το νόημα που θα ήθελαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, μετά τις παρεμβάσεις των τριών κορυφαίων οίκων αξιολόγησης. Standard & Poor’s, Moody’s και Fitch προειδοποίησαν τις τελευταίες ημέρες «εν χορώ» ότι ακόμη και μια «εθελοντική» συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών σε αναχρηματοδότηση ελληνικών ομολόγων πιθανότατα θα έριχνε την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας στη βαθμίδα της χρεοκοπίας, σαν να επρόκειτο για αναδιάρθρωση χρέους.
Αυτό θα είχε πολλαπλές παρενέργειες, όχι μόνο γιατί θα κινδύνευαν με «τσεκούρωμα» των αξιολογήσεών τους και άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αλλά και γιατί μια χώρα που αρχίζει την προσπάθειά της για έξοδο στις αγορές από τόσο χαμηλή αξιολόγηση θα χρειασθεί πολλά χρόνια για να τα καταφέρει (αν τα καταφέρει...). Σε αυτή την περίπτωση, η Ελλάδα θα γίνει μετά βεβαιότητος μόνιμος «πελάτης» των ευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης, μετατρέποντας από σήμερα το τριετές πρόγραμμα που σχεδιάζουν οι κυβερνήσεις σε ένα πολυετές πρόγραμμα άγνωστης διάρκειας.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να ρίξει ακόμη περισσότερο τα... μούτρα της και να αποδεχθεί ότι θα χρηματοδοτεί τις ελληνικές τράπεζες με εγγύηση ομόλογα της... χαμηλότερης υποστάθμης. Το ίδιο θα πρέπει να κάνει και με τις τράπεζες άλλων περιφερειακών οικονομιών, αν η υποβάθμιση της Ελλάδας φέρει και νέες δικές τους υποβαθμίσεις. Μπορεί η ΕΚΤ να δεχθεί τέτοιο «ξεπεσμό» της άλλοτε αυστηρής νομισματικής της πολιτικής;
Με αυτά τα δεδομένα, γίνεται φανερό ότι οι «δυνάμεις της αγοράς», τράπεζες και οίκοι αξιολόγησης, δεν έχουν την παραμικρή διάθεση να συνεργασθούν με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις του Βορρά, που θέλουν οπωσδήποτε να παρουσιάσουν στους ψηφοφόρους τους ως επιτυχία την εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στο νέο «πακέτο» διάσωσης της Ελλάδας. Και δεν είναι καθόλου βέβαιο αν αυτή η διαπραγμάτευση θα καταλήξει στο επιθυμητό αποτέλεσμα μέχρι τον Σεπτέμβριο. Υπάρχει κάποιο άλλο, εναλλακτικό σχέδιο των κυβερνήσεων; Ουδείς γνωρίζει, άλλωστε σε αυτή την κρίση οι κυβερνήσεις μοιάζουν περισσότερο να αυτοσχεδιάζουν, παρά να κινούνται με σοβαρό προγραμματισμό.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η προσπάθεια να «σκεπάσουν» οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις το ελληνικό πρόβλημα, ρίχνοντας όλο και περισσότερα (ακριβά) δάνεια στο τραπέζι, γίνεται όλο και πιο δύσκολη όσο κυλά ο χρόνος, ιδιαίτερα όταν προσπαθούν με πολιτικάντικα κριτήρια και προς εντυπωσιασμό των ψηφοφόρων να εμπλέξουν και τις τράπεζες στην παροχή νέων δανείων στην Ελλάδα. Αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ήθελαν σοβαρά να εμπλέξουν τις τράπεζες, αναγνωρίζοντας εμπράκτως ότι φέρουν βαριά ευθύνη για τη σημερινή κρίση, ένας είναι ο δρόμος: να τις υποχρεώσουν να συγκεντρώσουν επαρκή κεφάλαια, ώστε να αντέξουν τις αναδιαρθρώσεις χρέους, ακόμη και αν χρειασθεί σε πολλές περιπτώσεις να φθάσουν στην κρατικοποίηση. Η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή, για να λυθεί με μπαλώματα και πολιτικάντικες κινήσεις εντυπωσιασμού, μόνο που οι ευρωπαϊκές ηγεσίες δεν φαίνεται να έχουν βούληση για πραγματική σύγκρουση με τους τραπεζίτες.
Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και ο αμερικανικός παράγοντας, που κάνει ακόμη πιο περίπλοκη την κρίση. Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ξεκαθάρισε χθες στην Άνγκελα Μέρκελ ότι δεν θα ανεχθεί αναδιαρθρώσεις χρέους στην ευρωζώνη. Κάτι θα ξέρει παραπάνω ο Αμερικανός πρόεδρος για να ασκεί τέτοιες πιέσεις: όπως αποκάλυψαν τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, στο 60% των CDS (συμβόλαια ασφάλισης ομολόγων έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας) για ομόλογα PIG (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα) εμπλέκονται αμερικανικές τράπεζες, που θα πρέπει να πληρώσουν ένα όχι ευκαταφρόνητο λογαριασμό, αν αρχίσει η Ευρώπη τις αναδιαρθρώσεις χρεών, καθώς η αξία των συμβολαίων πλησιάζει τα 190 δισ. ευρώ. Μύλος...