Η συμφωνία που πέτυχαν οι ηγέτες της Ευρωζώνης την περασμένη βδομάδα για το νέο σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας αποτέλεσε ένα μεγάλο βήμα προς τα μπρος σε σχέση με τις προηγούμενες αγωνιώδεις αποσπασματικές προσεγγίσεις τους. Η απόσταση όμως ακόμη και αυτού του βήματος από μια όντως πλήρη λύση παραμένει ακόμα μεγαλύτερη. Είναι αλήθεια ότι ξεπεράστηκε το πολιτικό αδιέξοδο, ωστόσο οι ηγέτες άφησαν επιπόλαια σε εκκρεμότητα τα θέματα των λεπτομερειών που σταδιακά θα ανακύψουν, και ίσως πολλοί ξεχνούν πόσο πολύ μετρούν οι λεπτομέρειες. Αν οι ηγέτες της Ευρωζώνης πράγματι πιστεύουν στη δεδηλωμένη πεποίθησή τους ότι η Ελλάδα μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της με εύλογα επιτόκια, δεν θα έπρεπε να έχουν καμία επιφύλαξη να την υποστηρίξουν: χρηματοδοτώντας την Αθήνα μπορεί να βγάλουν χρήματα για τους δικούς φορολογουμένους, καλύπτοντας το κενό των υποτιθέμενων παράλογων αγορών που φοβούνται να το κάνουν. Η απροθυμία τους λοιπόν να χρηματοδοτήσουν στην Αθήνα προδίδει την αβεβαιότητα τους και ενισχύει τις επιφυλάξεις των ιδιωτών πιστωτών. Οι ανακολουθίες στη σκέψη της Ευρωζώνης αποτελούν ίσως σήμερα τον μακράν σημαντικότερο λόγο και για την αδυναμία των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας να επιστρέψουν στις αγορές και για την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση των κινδύνων περαιτέρω μόλυνσης.
Οι ανακολουθίες της ευρωπαϊκής σκέψης παραμένουν ακέραιες και στο νέο πακέτο που, μολονότι πηγαίνει μακρύτερα από τα προηγούμενα, δεν παρέχει συνεκτική λύση ούτε ως προς το μέγεθος των κονδυλίων ούτε ως προς την εμβέλειά του.
Οι οικονομικοί πόροι που δεσμεύονται ίσως φτάνουν για την Ελλάδα, επί του παρόντος. Όμως δεν αρκούν για να σταματήσει η διάδοση του ‘ελληνικού ιού’ στις ευρύτερες αγορές ομολόγων της Ευρωζώνης. Για αυτό το μέγεθος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα έπρεπε να έχει προσλάβει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις, ώστε να μπορέσει να αποτρέψει την πιθανότητα των αυτό-εκπληρούμενων πανικών στα ιταλικά και ισπανικά κρατικά ομόλογα. Αλλά η Ευρωζώνη ούτε καν προσπαθεί να επισπεύσει τις διαδικασίες έγκρισης των εθνικών της Κοινοβουλίων που θα της επιτρέψουν να εξασφαλίσει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό έστω την ανεπαρκή δανειοδοτική ισχύ των 440 δις ευρώ που έχει ονομαστικά.
Συν τοις άλλοις, η δανειοδοτική ισχύς του ευρωπαϊκού μηχανισμού δεν χρησιμοποιείται πάντα αποτελεσματικά. Για την Ελλάδα, π.χ. μόνο 20 δις ευρώ του μηχανισμού θα χρησιμοποιηθούν για να χρηματοδοτηθεί η επαναγορά ομολόγων από τις δευτερογενείς αγορές που θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια έκπτωση της τάξης του 40% προς όφελος των φορολογουμένων. Τα σχέδια μετακύλισης και ανταλλαγής των ελληνικών ομολόγων που θα έχουν ανάλογες επιπτώσεις μοιάζουν για κάποιο περίεργο λόγο να στερούνται συγκριτικά κάθε φιλοδοξίας: έχουν στόχο μια άμεση μείωση του χρέους που θα κινηθεί μεταξύ του 0% και του 20%.
Η Ευρωζώνη θα έπρεπε να είχε αφήσει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να εγγυηθεί ευθέως τα νέα ελληνικά ομόλογα που θα ανταλλαγούν με τα παλαιότερα. Αντί γι’ αυτό, δανείζει χρήματα στην Αθήνα για να αγοράσει εγγυήσεις για αυτά – και με τον τρόπο αυτό αυξάνει πάλι τα συνολικά νούμερα του ελληνικού χρέος. Οι δύο επιλογές μπορεί να μη διαφέρουν σε όρους οικονομικής πραγματικότητας. Αλλά η Ευρώπη κάνει την χειρότερη επιλογή.
Η συνολική στρατηγική της Ευρωζώνης επομένως ζημιώνεται εξαιτίας της σύγχυσης και της ανακολουθίας των τακτικών. Δεν θα περάσει πολύς καιρός ώσπου όλα αυτά να οδηγήσουν σε ένα νέο αγωνιώδες σίριαλ αλλεπάλληλων συναντήσεων καθώς η πολιτική θα έχει ξανά ξεπεραστεί από τα γεγονότα. Δύο προοπτικές αποτελούν τις άμεσες πηγές ανησυχίας.
Η Κύπρος που δοκιμάζονταν από την υψηλή έκθεση στην Ελλάδα, αντιμετωπίζει πλέον οξυμένα προβλήματα, εξαιτίας της πολιτικής αναταραχής που ακολούθησε την έκρηξη στη στρατιωτική βάση η οποία, συν τοις άλλοις, οδήγησε στην καταστροφή της βασικής της ηλεκτροπαραγωγικής μονάδας. Μετά την υποβάθμιση της Κύπρου την περασμένη εβδομάδα, οι αποδόσεις του δημόσιου χρέους της άγγιξαν απαγορευτικά επίπεδα. Η δημοσιονομική θέση της Κύπρου είναι πολύ καλύτερη από του μέσου όρου της Ευρωζώνης και δεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα. Αλλά ίσως υπάρξει πρόβλημα με τον τραπεζικό της τομέα – που έχει 7 φορές το μέγεθος του ετήσιου ΑΕΠ της – ο οποίος μπορεί να χρειαστεί εξωτερική βοήθεια. Στην περίπτωση αυτή η Ευρωζώνη θα πρέπει να προχωρήσει σε μια τέταρτη διάσωση και θα έρθει αντιμέτωπη με την προοπτική να πρέπει να ζητήσει από τους Ευρωπαίους φορολογουμένους να αποπληρώσουν στο σύνολό τους κάποιους από τους πολλούς … εξωτικούς επενδυτές που επιλέγουν την Κύπρο για να φυλάξουν τα ύποπτα χρήματά τους.
Ο μέχρι στιγμής σιωπηλός συν-επενδυτής της Ευρωζώνης – το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – γίνεται όλο και πιο ομιλητικός σχετικά με τις ανησυχίες του. Οι αντιπρόσωποι των αναδυόμενων αγορών γκρινιάζουν για το νέο σχέδιο για την Ελλάδα καθώς δεν εκτιμούν ότι η πιθανή του κατάληξη θα διαφυλάξει τους πόρους του ΔΝΤ. Η ανάγκη του ΔΝΤ για εξασφαλίσει ότι όλα αυτά τα προγράμματα της Ευρωζώνης θα τύχουν επαρκούς χρηματοδότησης μπορεί να οδηγήσει σε νέες περιπλοκές σαν εκείνες που υποχρέωσαν την Ευρωζώνη να διαμορφώσει ένα νέο σχέδιο διάσωσης για την Ελλάδα.
Αν το παρόν σχέδιο της Ευρωζώνης, που είναι το μεγαλύτερο και το σοβαρότερο μέχρι στιγμής, δεν καταφέρει να διαλύσει όλες αυτές τις αμφιβολίες, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες δεν θα έχει καθόλου χρόνο να χάσουν για να προετοιμάσουν το επόμενο.