Η ένθερμη υποστήριξη της Αγγέλα Μέρκελ στο ενιαίο νόμισμα, κατά την πρόσφατη ομιλία της στο γερμανικό Κοινοβούλιο, χαροποίησε πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες. Οι τοποθετήσεις της Γερμανίδας καγκελάριου αποτελούν εγγύηση ότι η Ευρώπη έχει την πολιτική βούληση να μην επιτρέψει στην κρίση χρέους της ευρωπαϊκής περιφέρειας να υπονομεύσει το ενιαίο νόμισμα. Όσο θα επενδύεται πολιτικό κεφάλαιο στο ευρώ, η νομισματική ένωση θα καταφέρνει να επιβιώνει. Ωστόσο η επαναφορά των συζητήσεων για το ελληνικό χρεοστάσιο από την περασμένη βδομάδα εγείρει ανησυχίες. Σε περίπτωση που φτάσουμε ως το ελληνικό χρεοστάσιο δεν πρέπει να αποκλείεται η διάρρηξη της Ευρωζώνης. Σε ό,τι αφορά τις ευρωπαϊκές αρχές, σήμερα υπό εφαρμογή είναι το σχέδιο Α που προβλέπει την εφαρμογή της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου. Με βάση αυτή τη συμφωνία, η Ελλάδα λαμβάνει ένα δεύτερο πρόγραμμα δανεισμού ύψους 109 δις ευρώ το οποίο της δίνει τη δυνατότητα για τα επόμενα χρόνια που δεν θα μπορεί να επιστρέψει στις κεφαλαιαγορές να δανείζεται από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με χαμηλά επιτόκια. Ο ιδιωτικός τομέας αναλαμβάνει να προχωρήσει σε διαγραφές επί της αξίας των ελληνικών τίτλων του έως το 20% προκειμένου να ελαφρώσει το χρηματοδοτικό βάρος της Αθήνας. Και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας – το προσωρινό ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης – αποκτά περαιτέρω ευελιξία προκειμένου να περιορίσει τη μόλυνση από τα ομόλογα ενός κράτους μέλους της Ευρωζώνης στα άλλα.
Το 2013 το σημερινό μηχανισμό θα διαδεχτεί ο μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας που αφενός προβλέπει την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρωζώνη, αφετέρου περιλαμβάνει τη συγκρότηση ενός Ταμείου το οποίο θα διασφαλίσει ότι οι χώρες με προβλήματα χρηματοδότησης θα έχουν ταχεία πρόσβαση σε δανεισμό υπό τον όρο ότι θα εφαρμόζουν προγράμματα προσαρμογής. Αυτό είναι λοιπόν το σχέδιο Α. Αλλά όπως δείχνουν μέρα με τη μέρα οι εξελίξεις πιέσεων και αντιπιέσεων στο ελληνικό δράμα όλα μπορεί να συμβούν.
Κάθε κρίση έχει απρόβλεπτα. Τι θα γίνει με την Ελλάδα αν η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση τελικά ανασταλεί και η Ελλάδα κηρύξει στάση πληρωμών προς τους πιστωτές της – κράτη τράπεζες και νοικοκυριά;
Από τη στιγμή που η Ελλάδα έχει πρωτογενές έλλειμμα, έπεται ότι δεν συγκεντρώνει αρκετά φορολογικά έσοδα προκειμένου να μπορεί να χρηματοδοτεί τις δημόσιες υπηρεσίες της, άρα δεν θα μπορεί να πληρώνει τους λογαριασμούς του δημοσίου. Μετά από το ελληνικό χρεοστάσιο, ενδέχεται να μην πληρωθούν οι μισθωτοί του δημόσιου τομέα ή να κοπούν ορισμένα κοινωνικά επιδόματα. Στην περίπτωση αυτή το σοκ του χρεοστασίου, σε συνδυασμό με την έλλειψη ρευστότητας, θα γονατίσουν την οικονομία.
Την ίδια στιγμή που το ελληνικό κράτος θα ξεμένει από ρευστό, οι ελληνικές τράπεζες θα βρεθούν στο χείλος της κατάρρευσης επειδή θα πρέπει να διαγράψουν τους τίτλους του ελληνικού δημοσίου που κατέχουν. Από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα δέχεται πλέον αυτά τα χρεοκοπημένα ομόλογα ως εγγύηση προκειμένου να παράσχει χρηματοδότηση στις ελληνικές τράπεζες, οι τίτλοι αυτοί θα χάσουν το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της αξίας τους.
Η έστω και προσωρινή παύση των συστημάτων πληρωμών και των αυτόματων μηχανημάτων μετρητών θα πολλαπλασιάσει τα προβλήματα. Για να επιστρέψει στη φυσιολογική οικονομική ζωή η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της και να εξισορροπεί τους λογαριασμούς του ελληνικού δημοσίου σε καθημερινή βάση. Αν υπάρξουν πιστωτές διατεθειμένοι να δανείσουν ξανά χρήματα στην Αθήνα, οι δυσάρεστες συνέπειες θα τελειώσουν εδώ. Αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεις νέους πιστωτές μετά από ένα χρεοστάσιο.
Η μοναδική εναλλακτική λύση της χώρας θα είναι επομένως η αποκατάσταση της δυνατότητάς της να δημιουργήσει η ίδια χρήμα προκειμένου να πληρώσει τους λογαριασμούς της – και αυτό απαιτεί έξοδο από το ευρώ προκειμένου η κεντρική τράπεζα να μπορεί να τυπώσει χρήμα.
Οι συνέπειες του χρεοστασίου, ωστόσο, δεν θα περιοριστούν μόνο στην Ελλάδα, καθώς οι επενδυτές θα αρχίσουν να αναρωτιούνται ποια χώρα θα είναι η επόμενη. Σε μια προσπάθεια να αποφύγουν τις ζημιές, οι άνθρωποι θα παίρνουν τα ευρώ τους από τις αγορές που θεωρούνται ότι ενέχουν κίνδυνο και θα τα μεταφέρουν σε αυτές που θεωρούνται ασφαλείς. Τα ποσά αυτά μπορεί να είναι τεράστια και οι ροές θα περιορίσουν την αξία των ομολόγων των κρατών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Η μείωση των τιμών των ομολόγων θα οδηγήσει σε περαιτέρω υπονόμευση και πολλών ευρωπαϊκών τραπεζών και της εμπιστοσύνης στις οικονομίες της Ευρωζώνης.
Έτσι η Ευρώπη θα οδηγηθεί σε περαιτέρω ύφεση που θα επιτείνει τη μόλυνση. Η ΕΚΤ έχει βεβαίως όλη την απαιτούμενη ‘ισχύ πυρός’ προκειμένου να χρηματοδοτεί τις ευρωπαϊκές τράπεζες για όσο θα είναι φερέγγυες, όμως οι οικονομικές επιπτώσεις της μόλυνσης θα είναι τόσο μεγάλες που κάποιες χώρες θα υποχρεωθούν να δανείζονται με όλο και πιο παραλόγους όρους. Και τότε οι περισσότερες χώρες θα αποφασίσουν να κηρύξουν χρεοστάσιο.
Αν μια χώρα εγκαταλείψει το ευρώ, θα υπάρξουν φόβοι ότι θα ακολουθήσουν κι άλλες, κι αυτό θα δημιουργήσει ισχυρούς συναλλαγματικούς κινδύνους σε όλη την Ευρωζώνη – τα ευρώ, ας πούμε, θα φεύγουν από την Τοσκάνη για το Μόναχο, από φόβο μήπως η Ιταλία εγκαταλείψει την Ευρωζώνη. Ακόμα και έτσι η ΕΚΤ μπορεί να λειτουργήσει ως μηχανισμός φρένου αγοράζοντας απεριόριστα ποσά ομολόγων των κρατών που βρίσκονται υπό πίεση – αλλά να που αυτό απαιτεί τη συμφωνία όλων των κρατών μελών της Ευρωζώνης.
Κι από τη στιγμή που μια τέτοια ομοφωνία απουσιάζει – τουλάχιστον αυτό έχουμε δει μέχρι σήμερα – συνεπάγεται ότι κι άλλες χώρες θα βρεθούν χωρίς επιλογές, παρεκτός να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ελλάδας και να βγουν από το κοινό νόμισμα. Αυτό σημαίνει διάρρηξη της Ευρωζώνης.
Κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν είναι αναπόφευκτο. Αλλά έτσι λειτουργεί ο φαύλος κύκλος ανατροφοδότησης της κρίσης μέσα στο ευρωσύστημα και όλοι θα πρέπει να γνωρίζουν το μέγεθος των κινδύνων. Αν χρεοκοπήσει η Αθήνα, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να διαρραγεί οριστικά και το ευρώ και η Ευρώπη.