Νέα ώθηση στην κρίση που διέρχεται η ευρωπαϊκή οικονομία έδωσε η απόφαση του αμερικανικού οίκου αξιολόγησης Moody’s να υποβαθμίσει την ιταλική οικονομία από Αα2 σε Α2, με αρνητική μάλιστα προοπτική, που δηλώνει ότι και η επόμενη αξιολόγηση θα έχει αρνητικά αποτελέσματα. Η απόφαση της Moody’s η οποία διαδέχεται μια αντίστοιχη απόφαση της Standard & Poor’s πριν λίγες εβδομάδες, θα ωθήσει σε ακόμη πιο ψηλά επίπεδα το κόστος δανεισμού της Ιταλίας, μεταφέροντας επιπλέον δισεκατομμύρια από τους ιταλούς φορολογούμενους στους πιστωτές. Στην τελευταία δημοπρασία, μετά την υποβάθμιση της S&P’s στις 19 Σεπτέμβρη, το ιταλικό υπουργείο Οικονομικών πούλησε ομόλογα αξίας 2,47 δισ. ευρώ με ημερομηνία λήξης το 2022 με επιτόκιο ύψους 5,86%, όταν στην προηγούμενη δημοπρασία, στις 30 Αυγούστου, το επιτόκιο που είχε εξασφαλίσει ήταν 5,22%. Αντίστοιχη σοβαρή άνοδο σημειώθηκε επίσης και στο επιτόκιο των 5ετών ομολόγων που τώρα έφθασε το 4,68% από 3,87% στα τέλη Αυγούστου.
Η υποβάθμιση της ιταλικής οικονομίας είναι πολύ πιθανό να αναγκάσει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προχωρήσει σε νέες πυροσβεστικές παρεμβάσεις στη δευτερογενή αγορά ομολόγων, όπως ακριβώς έκανε στις αρχές Αυγούστου αγοράζοντας μαζικά ομόλογα της Ιταλίας και της Ισπανίας. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να μειώσει το επιτόκιο των ιταλικών ομολόγων κάτω από το ψυχολογικό όριο του 6%. Πλησιάζοντας το τώρα εκ νέου είναι εμφανές ότι ανοίγουν τα οπλοστάσια. Να θυμίσουμε ωστόσο ότι η παρέμβαση της ΕΚΤ δεν πραγματοποιήθηκε σε κενό αέρα. Στο εσωτερικό της υπήρχαν αντιδράσεις κι ιδιαίτερα από τον εκπρόσωπο της Γερμανίας, που μετά από λίγες μέρες παραιτήθηκε, εκφράζοντας με αυτό τον τρόπο τη διαφωνία του. Κατά συνέπεια και τώρα, τυχόν νέα παρέμβαση της ΕΚΤ θα δώσει το έναυσμα στους εκ Γερμανίας ορμώμενους φονταμενταλιστές του μονεταρισμού για νέες διαμάχες στο εσωτερικό της Ευρωζώνης.
Το ερώτημα ωστόσο που φέρνει στην επιφάνεια (και) η περίπτωση της Ιταλίας δεν είναι το αν θα πρέπει η ΕΚΤ να παρεμβαίνει στη δευτερογενή αγορά ή όχι – ερώτημα στο οποίο η στήλη απαντάει απερίφραστα ναι! Το ερώτημα που έρχεται στο τραπέζι σχετίζεται με την αποτελεσματικότητα των μέτρων που εφαρμόζονται μέχρι σήμερα από την μια άκρη της Ευρώπης ως την άλλη για να αναχαιτιστεί η κρίση. Κι εδώ μιλάμε για τη λιτότητα. Η Ιταλία, μόλις τον προηγούμενο μήνα εντάχθηκε κι αυτή στη λέσχη με σύμβολο το μακρύ ψαλίδι ανακοινώνοντας ένα πρόγραμμα περικοπών κοινωνικών δαπανών και αυξήσεων φόρων ύψους 54 δισ. ευρώ. Στόχος των μέτρων, σύμφωνα με δηλώσεις του πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι, είναι το 2013 να αποκτήσει η Ιταλία πλεόνασμα: το μυστικό αντικείμενο του πόθου όλης της ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ. Παρότι λοιπόν το αντιλαϊκό πακέτο των μέτρων ψηφίσθηκε τα επιτόκια ανέβηκαν και η υποβάθμιση δεν αποφεύχθηκε. Στο σκεπτικό μάλιστα της Moody’s για την απόφαση υποβάθμισης της Ιταλίας, όπως ανακοινώθηκε την Τρίτη 4 Οκτώβρη, μεταξύ άλλων λόγων που αφορούν το ευρύτερο διεθνές περιβάλλον κι επί των οποίων δεν έχει λόγο η ιταλική κυβέρνηση δεσπόζει και το εξής: «αυξανόμενοι κίνδυνοι συρρίκνωσης της οικονομικής ανάπτυξης». Μα, αυτή ακριβώς η προοπτική ακόμη κι αν είχε μία πιθανότητα στις 100 να αποτραπεί, καθίσταται παραπάνω από σίγουρη με τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόστηκαν. Όπως έγινε στην Ελλάδα και αλλού. Όσο πιο εκτεταμένες οι περικοπές δαπανών τόσο πιο βαθιά η μείωση των καταναλωτικών δαπανών σε δημόσιο, ιδιωτικό τομέα και νοικοκυριά και τόσο πιο αναπότρεπτη η ύφεση.
Η Ιταλία επομένως που αναδεικνύεται στον επόμενο σταθμό της κρίσης χρέους είναι θύμα της λιτότητας και όχι της σπατάλης...