«Η χρηματοδοτική στήριξη και οι διαγραφές χρεών δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των βαθιά ριζωμένων οικονομικών και διαρθρωτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Απαιτείται ευρεία και βιώσιμη μεταρρύθμιση προκειμένου να αποκατασταθεί η αναπτυξιακή προοπτική της Ελλάδας». Αυτό υποστηρίζει η ομάδα δράσης (task force) του Ράιχενμπαχ στην πρώτη της έκθεση για τη χώρα μας. Διαπιστώνει σωρεία δυσλειτουργιών σε όλους τους τομείς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την είσπραξη των φόρων. Καταγράφει καθυστερούμενες φορολογικές οφειλές 60 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 6 - 8 δισ. εκτιμά ότι είναι εισπρακτέα.
Στην έκθεση αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Προϋπόθεση για την επιτυχία της ομάδας δράσης είναι η καλή συνεργασία και οι καλές εργασιακές σχέσεις με τις ελληνικές αρχές. Οι συζητήσεις αφορούν σε διάφορους τομείς στους οποίους οι ελληνικές αρχές θα επωφεληθούν από την τεχνική βοήθεια».
Αναφέρει πως «ο προκαταρκτικός σχεδιασμός έχει εντοπίσει πάνω από 75 έργα και άξονες εργασίας που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τεχνική βοήθεια από την Task Force».
H ανάπτυξη και τα έργα
Για τη στήριξη της ανάπτυξης αναφέρεται ότι γίνονται εντατικές προσπάθειες για την επίσπευση 100 έργων που αφορούν την πολιτική της συνοχή, με τον μέγιστο δυνατό αντίκτυπο στην ανάπτυξη, στην απασχόληση και στην ανταγωνιστικότητα.
Τα έργα αυτά, τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν ήδη ξεκινήσει, αντιστοιχούν συνολικά σε 9 δισ. ευρώ περίπου.
Σημειώνεται ότι γίνεται προσπάθεια με τη στήριξη υπηρεσιών της Επιτροπής ώστε να υπερκεραστεί το αδιέξοδο σχετικά με 5 έργα εκμετάλλευσης αυτοκινητοδρόμων και με τη διαχείριση αποβλήτων και να στηριχτούν οι επενδύσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (το πρόγραμμα Helios που αναφέρεται στη δήλωση της Συνόδου Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου 2011).
Στην έκθεση σημειώνεται ότι σε συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση, περίπου 2 δισ. ευρώ από τα 20 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ που είναι διαθέσιμα στην Ελλάδα κατά την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού (2007 - 2013) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής, με στόχο την παροχή στήριξης στους πραγματικούς δικαιούχους. Τα εν λόγω 2 δισ. ευρώ θα μοχλευτούν ώστε να αυξηθεί η ρευστότητα που θα είναι διαθέσιμη στους τελικούς δικαιούχους στην Ελλάδα.
Καθυστερήσεις και προβλήματα στις προμήθειες
Γίνεται αναφορά για καθυστερήσεις και ανεπάρκεια του δικαστικού συστήματος, που λειτουργούν ως τροχοπέδη σε πολλές εμπορικές συναλλαγές και διοικητικές διαδικασίες.
Υπολογίζεται ότι βρίσκεται σε εκκρεμότητα ένας όγκος περίπου 165.000 φορολογικών υποθέσεων, που αντιστοιχούν σε περίπου 30 δισ. ευρώ οφειλόμενων φόρων. Εντούτοις, τα επίπεδα ανάκτησης φόρων δεν αναμένεται να είναι υψηλά.
Κριτική ασκείται και στις διαδικασίες στις δημόσιες προμήθειες, οι οποίες κρίνονταιυπερβολικά περίπλοκες και συχνά αποτελούν πεδίο δικαστικών διαμαχών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων διαπιστώνεται ότι κατά μέσο όρο απαιτούνται 230 ημέρες για τη σύναψη και την ανάθεση μιας δημόσιας σύμβασης - αριθμός υπερδιπλάσιος του μέσου όρου στην Ε.Ε. Κάθε διαδικασία απαιτεί επένδυση άνω των 60 ανθρωποημερών (40 για την εταιρία και 20 για τους προσφοροδότες).
Εννέα δράσεις στη φορολογία
Ταυτόχρονα, η έκθεση καταγράφει εννέα τομείς πολιτικής στους οποίους θα πρέπει να γίνουν σύντομα παρεμβάσεις:
1) Ενίσχυση της είσπραξης και διαχείρισης οφειλών (προτεραιότητα)
Δεδομένου ότι οι καθυστερούμενες φορολογικές οφειλές υπολογίζονται στα 60 δισ. ευρώ περίπου, εκ των οποίων περίπου 6 - 8 δισ. ευρώ θεωρούνται εισπρακτέα, είναι σαφές ότι πρόκειται για τομέα με περιθώρια για πιθανές «γρήγορες νίκες». Η τεχνική βοήθεια σε αυτόν θα επιχειρεί να συνδράμει τη νεοσύστατη (26 Σεπτεμβρίου 2011) διεύθυνση διαχείρισης οφειλών στην περαιτέρω βελτιστοποίηση της οργάνωσής της και στην εφαρμογή αποτελεσματικών μεθόδων είσπραξης οφειλών. Επίσης, θα θέσει τις συνθήκες για τη δημιουργία ενός σύγχρονου αυτοματοποιημένου συστήματος είσπραξης οφειλών, το οποίο θα ενισχύει τη συμμόρφωση και θα συμβάλει στον εντοπισμό μη συμμορφούμενων φορολογουμένων, ούτως ώστε να διασφαλίζει τις ληξιπρόθεσμες πληρωμές. Η πρόοδος θα παρακολουθείται, μεταξύ άλλων, από την αύξηση των εισπραχθέντων οφειλών και από τον αριθμό του ειδικού και πλήρως καταρτισμένου στην είσπραξη οφειλών προσωπικού.
2) Ενίσχυση του συστήματος επίλυσης φορολογικών διαφορών (προτεραιότητα)
Η είσπραξη οφειλών παρακωλύεται από ένα σύστημα επίλυσης φορολογικών διαφορών, το οποίο έχει οδηγήσει σε έναν τεράστιο όγκο εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων (περίπου 165.000, αριθμός που αντιστοιχεί σε μη καταβεβλημένους φόρους ύψους 30 δισ. ευρώ περίπου) που παραμένουν σε εκκρεμότητα για υπερβολικά μεγάλα χρονικά διαστήματα (7 - 12 έτη).
Η τεχνική βοήθεια στον τομέα αυτόν θα βασιστεί σε νομοθετικές αλλαγές που έχουν ήδη γίνει και αποβλέπει στην προώθηση τριών συμπληρωματικών στόχων: στον εκσυγχρονισμό της διοικητικής διαδικασίας επίλυσης φορολογικών διαφορών, στη σύσταση εξειδικευμένων μονάδων για την αντιμετώπιση των φορολογικών διαφορών και στην προώθηση, όπου αυτό είναι εφικτό, εναλλακτικών οδών για την επίλυση διαφορών (μεσολάβηση). Η μείωση του αριθμού των υποθέσεων φορολογικών διαφορών σε διάφορα επίπεδα (διοικητικό, δικαστικό) θα αποτελεί δυνητικό δείκτη αναφοράς.
3) Εκσυγχρονισμός της λειτουργίας φορολογικού ελέγχου (προτεραιότητα)
Ο φορολογικός έλεγχος είναι κεντρικής σημασίας για την πάταξη της φοροδιαφυγής και την ενίσχυση των εσόδων. Οι ελληνικές αρχές έχουν ήδη εισαγάγει ένα εξελιγμένο λογισμό φορολογικού ελέγχου υπό την ονομασία ELENXIS. Η τεχνική βοήθεια στον τομέα αυτόν θα επιχειρήσει, μεταξύ άλλων, να αναπτύξει μια συνολική στρατηγική ελέγχου και να ενισχύσει την κατάρτιση του ελεγκτικού προσωπικού. Η παρακολούθηση των αποτελεσμάτων θα γίνεται με τη χρήση σημείων αναφοράς, όπως τα επιπρόσθετα έσοδα που προκύπτουν από τον φορολογικό έλεγχο.
4) Ενίσχυση του ελέγχου των μεγάλων φορολογουμένων (προτεραιότητα)
Οι μεγάλες φορολογούμενες εταιρίες καλύπτουν ένα σημαντικό μέρος των συνολικών φορολογικών εσόδων. Οι ελληνικές αρχές αιτήθηκαν τεχνική βοήθεια, η οποία αποσκοπεί στην ανάπτυξη μιας στρατηγικής ειδικά στοχευμένης στους εν λόγω φορολογουμένους και στην ίδρυση ειδικών γραφείων για μεγάλους φορολογουμένους. Η παρακολούθηση της προόδου θα γίνεται με τη χρήση σημείων αναφοράς που σχετίζονται με την ορθή υλοποίηση της συγκεκριμένης στρατηγικής, λόγου χάρη αναφορικά με τον φορολογικό έλεγχο μεγάλων φορολογουμένων.
5) Ενίσχυση του ελέγχου φυσικών προσώπων με μεγάλο πλούτο και αυτοαπασχολουμένων με μεγάλα εισοδήματα (προτεραιότητα)
Φορολογούμενοι με μεγάλη φορολογητέα περιουσία (τα αποκαλούμενα φυσικά πρόσωπα με μεγάλο πλούτο και αυτοαπασχολούμενοι με μεγάλα εισοδήματα) θα πρέπει επίσης να συνιστούν ένα ευμέγεθες μέρος των φορολογικών εσόδων και προκαλούν συγκεκριμένα προβλήματα από πλευράς ελέγχου.
Στον τομέα αυτόν θα παρασχεθεί τεχνική βοήθεια με στόχους τη δημιουργία ειδικών μονάδων - γραφείων και την ανάπτυξη μιας περιεκτικής στρατηγικής συμμόρφωσης και ελέγχου που θα αφορά τη συγκεκριμένη κατηγορία φορολογούμενων φυσικών προσώπων. Ένα από τα σημεία 30 αναφοράς που θα χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της δράσης στον τομέα θα είναι η αύξηση εσόδων από το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού.
6) Βελτίωση της καταγραφής, της καταχώρισης και της επιβολής πληρωμής
Βασικής σημασίας για την ενίσχυση της συμμόρφωσης των φορολογουμένων είναι ένα αυτοματοποιημένο σύστημα καταχώρισης και επιβολής πληρωμής, όπως διαπιστώθηκε από την εισαγωγή ενός τέτοιους συστήματος για τον ΦΠΑ. Η τεχνική βοήθεια στον τομέα αυτόν θα προχωρήσει προσπάθειες αφενός στην ανάπτυξη μιας στρατηγικής για τον προσδιορισμό και την καταγραφή των φορολογουμένων και αφετέρου στην εισαγωγή της ηλεκτρονικής καταχώρισης και πληρωμής. Η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να συντονίζεται με το συνολικό πρόγραμμα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στον τομέα της διοικητικής μεταρρύθμισης.
7) Βελτίωση των φορολογικών υπηρεσιών
Οι φορολογικές διοικήσεις θεωρούν τις υπηρεσίες προς τους φορολογουμένους σε θέματα φορολογίας ιδιαίτερα σημαντικές για την ενίσχυση της συμμόρφωσής τους. Η θέσπιση μιας μονάδας φορολογικών υπηρεσιών και η ανάπτυξη συναφών προϊόντων (τηλεφωνικό κέντρο, ενημερωτικά φυλλάδια, πρόγραμμα προσέγγισης για ορισμένες κατηγορίες φορολογουμένων κ.λπ.) συνιστούν έναν ακόμη τομέα για στοχευμένη τεχνική βοήθεια. Η συνολική αύξηση της εθελοντικής συμμόρφωσης θα μπορούσε να είναι ένα δυνητικό σημείο αναφοράς στον τομέα.
8) Ενίσχυση της δυνατότητας ανάλυσης κινδύνου και εσόδων
Μια φορολογική διοίκηση πρέπει να είναι σε θέση να κάνει ακριβείς προγνώσεις για τα συνολικά έσοδα, βάσει του μακροοικονομικού περιβάλλοντος, των πληροφοριών που συγκεντρώνονται μέσα από μηνιαία ή τριμηνιαία στοιχεία για την είσπραξη εσόδων κ.λπ. Η τεχνική βοήθεια θα είναι χρήσιμη και στον τομέα αυτόν.
9) Αναδιαμόρφωση της οργάνωσης της φορολογικής διοίκησης
Με βάση το έργο που έχει ήδη ολοκληρώσει το ΔΝΤ στον τομέα και τη συνεχή παροχή τεχνικής βοήθειας από το ΔΝΤ (ιδιαίτερα μέσω μακροχρόνιου συμβούλου εγκατεστημένου στην Αθήνα), η τεχνική βοήθεια στον συγκεκριμένο τομέα θα πρέπει να στοχεύει στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση ενός διαρθρωμένου προγράμματος κατάρτισης, στην ενίσχυση των εσωτερικών μηχανισμών ελέγχου και καταπολέμησης της διαφθοράς, καθώς και στον εξορθολογισμό των λειτουργιών.
Τέλος, όμως, εκτός από τους εννέα αυτούς τομείς πολιτικής, αναφέρεται πως στις 20 Οκτωβρίου 2011 καθορίστηκαν δύο οριζόντια ζητήματα: Αφενός η ανταλλαγή πληροφοριών με άλλες χώρες, η οποία θα μπορούσε να είναι συντελεστική για την ενίσχυση της πάταξης της φοροδιαφυγής· αφετέρου η καθιέρωση ενός κτηματολογίου, που όχι μόνο θα φέρει οφέλη για τον τομέα της φορολογικής διοίκησης, αλλά θα αποτελέσει κι ένα σαφώς αποφασιστικό πλεονέκτημα για την ενίσχυση της είσπραξης εσόδων και των φορολογικών ελέγχων, ιδιαίτερα όταν στο επίκεντρο βρίσκονται φυσικά πρόσωπα με μεγάλο πλούτο και αυτοαπασχολούμενοι με υψηλά εισοδήματα.