Μνημόνιο: λήφθηκε υπόψη το ύψος των τιμών πετρελαίου;

Κατά τη διάρκεια του 2010 το αργό πετρέλαιο WTIC που διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης κυμάνθηκε κατά μέσο όρο κοντά στα 58 ευρώ το βαρέλι. Η μέση τιμή του μέχρι στιγμής στο 2011 είναι κοντά στα 70 ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση κατά 12 ευρώ. Το αργό πετρέλαιο brent που διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο του Λονδίνου κυμάνθηκε το 2010 κατά μέσο όρο περίπου στα 60 ευρώ. Μέχρι στιγμής στο 2011 η τιμή του κυμαίνεται κοντά στα 75 ευρώ το βαρέλι καταγράφοντας αύξηση της τάξης των 15 ευρώ.

Η Ελλάδα προμηθεύεται πετρέλαιο κυρίως από τη Ρωσία, το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία ενώ σε μικρότερο ποσοστό προμηθεύεται πετρέλαιο από τη Λιβύη. Οι τύποι του πετρελαίου που εισάγει η Ελλάδα εντάσσονται στην πιο ακριβή κατηγορία που σημαίνει ότι η χώρα πλήρωσε το 2010 το πετρέλαιο περίπου στα 60 ευρώ το βαρέλι με εξαίρεση αυτό που παράγει η ίδια στον Πρίνο το οποίο, ωστόσο, καλύπτει περίπου το 0,5% της εγχώριας ζήτησης.

Σύμφωνα με ένα διαδομένο μοντέλο σύνδεσης των τιμών του πετρελαίου με την ανάπτυξη του ΑΕΠ, κάθε 10 δολάρια αύξησης των τιμών πετρελαίου προκαλούν, περίπου, 0,5% μείωση στο ΑΕΠ. Το μοντέλο αυτό χρησιμοποιήθηκε ως βάση από το Υπουργείο Οικονομικών της Ισπανίας πριν λίγες ημέρες για να εξαχθεί το συμπέρασμα που ανακοινώθηκε από τον αναπληρωτή πρωθυπουργό της χώρας ότι η αύξηση της τιμής πετρελαίου κατά 10 ευρώ προκαλεί συρρίκνωση του ισπανικού ΑΕΠ κατά 0,5% και επιφέρει ζημία στην Ισπανία της τάξης, περίπου, των 500 εκ ευρώ το μήνα.

Καθώς οι διαπραγματεύσεις της Ελλάδας για τη λήψη δανείων από το ΔΝΤ και την ΕΕ ξεκίνησαν στα τέλη του 2009 και ολοκληρώθηκαν με την υπογραφή του Μνημονίου το Μάιο του 2010, το πρόγραμμα του Μνημονίου συντάχθηκε σε ένα διάστημα όπου η μέση τιμή του πετρελαίου Brent ήταν κοντά στα 55 ευρώ ανά βαρέλι. Με βάση αυτήν τη μέση τιμή έγιναν οι υπολογισμοί για τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν ώστε να επιτευχθεί η προσδοκώμενη μείωση του ελλείμματος και οι υπόλοιποι στόχοι του Μνημονίου αλλά και με αυτήν τη μέση τιμή εκτιμήθηκε η ανάπτυξη του ΑΕΠ στα επόμενα χρόνια. Με άλλα λόγια, ολόκληρο το Μνημόνιο και επομένως η τύχη της χώρας στηρίζεται σε μία δεδομένη μέση τιμή πετρελαίου κοντά στα 55 με 60 ευρώ το βαρέλι.

Μετά τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, ωστόσο, έχει δημιουργηθεί μία απόκλιση από την τιμή πετρελαίου η οποία ελήφθη ως βάση κατά την κατάρτιση του Μνημονίου που σήμερα ανέρχεται στα 15 με 20 ευρώ περίπου, λαμβάνοντας υπόψη τη μέχρι στιγμής μέση τιμή του πετρελαίου brent στο 2011. Με βάση το μοντέλο που χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ και την παραλλαγή του που χρησιμοποιεί το Υπουργείο Οικονομικών της Ισπανίας, αυτό συνεπάγεται πως αν οι τιμές παραμείνουν σε αυτά επίπεδα για λίγους ακόμη μήνες, η Ελλάδα θα πρέπει να αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις της για τη συρρίκνωση του ΑΕΠ στο 2011 κατά 0,75% με 1,00% περίπου κάτι που, μεταξύ άλλων, συνεπάγεται απώλειες για το κράτος της τάξης των 170 με 190 εκ ευρώ το μήνα.

Πέρα από αυτό, όμως, θα πρέπει τόσο το ΔΝΤ όσο και το ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών να επανεκτιμήσουν τις προβλέψεις τους για το ΑΕΠ και για τα έτη μετά το 2011 αλλά και να επανεξετάσουν τους στόχους του Μνημονίου κάτω από ένα σενάριο υψηλών τιμών πετρελαίου.

Έχοντας στο πρόσφατο παρελθόν δει τις τιμές του πετρελαίου να αγγίζουν τα 150 δολάρια το βαρέλι και παρατηρώντας την ταχύτητα με την οποία οι τιμές απογειώθηκαν από τα 80 στα 120 δολάρια το τελευταίο διάστημα, είναι εύλογο το ερώτημα κατά πόσο οι στόχοι του Μνημονίου είναι υλοποιήσιμοι όχι μόνο με τις τρέχουσες αλλά και με αρκετά υψηλότερες τιμές του μαύρου χρυσού.

Αν το πετρέλαιο προσεγγίσει το προηγούμενο υψηλό του τότε το ελληνικό ΑΕΠ είναι πιθανό να μειωθεί κατά επιπλέον 1,2% αυξάνοντας την απόκλιση από την πρόβλεψη του ΔΝΤ στο 2,2% περίπου και ρίχνοντας τη χώρα σε ακόμη πιο βαθιά ύφεση και σε άμεσες ζημίες της τάξης των 500 εκ το μήνα.

Αν και ο παράγοντας των τιμών του πετρελαίου είναι από μόνος του αρκετός για να εκτροχιάσει την Ελλάδα από την προσπάθεια υλοποίησης των όρων του Μνημονίου, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που δεν έχουν ληφθεί υπόψη στο βασικό σενάριο του ΔΝΤ ή στα επικαιροποιημένα Μνημόνια και ένας από αυτούς, για παράδειγμα, είναι το ενδεχόμενο υψηλών πληθωριστικών πιέσεων στην Ευρώπη που θα οδηγούσαν σε μία σημαντική αύξηση των επιτοκίων του ευρώ.

Τέτοιου είδους κίνδυνοι είτε δε λαμβάνονται υπόψη καθόλου είτε αν ληφθούν αποκρύπτονται έτσι ώστε να μην προκαλέσουν περαιτέρω απογοήτευση και μία αίσθηση ματαιότητας για την τεράστια προσπάθεια που καταβάλλει ο ελληνικός λαός σήμερα προκειμένου να αποπληρώσει το δημόσιο χρέος και να σώσει τις ελληνικές τράπεζες. Αυτό δε σημαίνει, όμως, ότι αυτοί οι κίνδυνοι δεν είναι απόλυτα υπαρκτοί και ρεαλιστικοί και η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου έρχεται να μας το υπενθυμίσει και να μας αφυπνίσει.