Η αναδιάρθρωση και το «όχι» των τραπεζιτών

Με αμείωτη ένταση συνεχίσθηκε το Σαββατοκύριακο η δημόσια συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους, όπως και οι επίσημες διαψεύσεις. Το “Bn” αποκαλύπτει σήμερα γιατί οι Έλληνες τραπεζίτες απαντούν με ένα… βροντερό και ομόθυμο «όχι» ακόμη και στο σενάριο της «ήπιας» αναδιάρθρωσης, με επιμήκυνση της διάρκειας του χρέους, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε χαρτοφυλάκια ιδιωτών.

Το ζήτημα της επιμήκυνσης του χρέους προς ιδιώτες τίθεται αυτή τη στιγμή πιεστικότερα από ποτέ για δύο λόγους:

- Το πρόγραμμα του μνημονίου προβλέπει ότι το 2012 η Ελλάδα θα χρηματοδοτήσει περίπου τις μισές λήξεις παλαιών ομολόγων (γύρω στα 25 δις. ευρώ) από τις δόσεις του διεθνούς δανείου των 110 δις. ευρώ, ενώ για την κάλυψη των υπόλοιπων χρεολυσίων (περί τα 27 δις. ευρώ) θα διαθέσει νέα ομόλογα στη διεθνή αγορά. Ακόμη, δηλαδή, και αν δεν υπάρξουν αποκλίσεις στην εφαρμογή του μνημονίου, που θα δημιουργήσουν την ανάγκη πρόσθετης χρηματοδότησης για την κάλυψη ελλειμμάτων, η Ελλάδα είναι απαραίτητο, πάντα σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, να βγει στις αγορές και να δανεισθεί ένα μεγάλο ποσό. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει μέσα στο 2012 να έχει υποχωρήσει το spread από τις 1.000 μονάδες, όπου βρίσκεται σήμερα, στις 300!

- Προφανώς, μόνο με ένα απροσδόκητο θαύμα θα μπορούσε να συμβεί αυτό. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ αρχίζουν ήδη να εξετάζουν πώς θα αντιμετωπισθεί αυτό το χρηματοδοτικό άνοιγμα των 27 δις. ευρώ, που αν δεν καλυφθεί με κάποιο τρόπο θα φέρει την Ελλάδα στη στάση πληρωμών. Στις 25 Μαρτίου αποφασίσθηκε να δοθεί η δυνατότητα στον προσωρινό Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Οικονομικής Σταθερότητας να αγοράζει ομόλογα κρατών από την πρωτογενή αγορά. Θεωρητικά, λοιπόν, υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο για να καλυφθεί το χρηματοδοτικό άνοιγμα και το 2012. Ωστόσο, η Γερμανία ξεκαθαρίζει ότι δεν θα εγκρίνει νέο δάνειο στην Ελλάδα, καθώς το 2013 κρίνεται στις εθνικές εκλογές η τύχη των Χριστιανοδημοκρατών. Εξάλλου, η χθεσινή εντυπωσιακή εκλογική επίδοση των εθνικιστών στην Φιλανδία, οι οποίοι έχουν προειδοποιήσει ότι θα μπλοκάρουν ακόμη και τη διάσωση της Πορτογαλίας (!), δημιουργεί εξόχως αρνητικό πολιτικό περιβάλλον στην Ευρώπη, για να ζητηθεί νέο δάνειο το 2012.

Εφόσον, λοιπόν, οι δρόμοι προς τη συνέχιση χρηματοδότησης της χώρας από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό κλείνουν με τεράστια… πολιτικά βράχια, η μόνη εναλλακτική λύση που υπάρχει για την αποφυγή της χρεοκοπίας είναι η επιμήκυνση του χρέους προς τους ιδιώτες πιστωτές. Δηλαδή, να μετατεθούν οι λήξεις των δανείων, μεταξύ των οποίων βρίσκονται και τα 27 δις. ευρώ που θα «πνίξουν» τη χώρα το 2012, 3,5, 7 ή… 30 χρόνια αργότερα (δεν πρόκειται περί αστείου, η επιμήκυνση κατά 30 χρόνια αναφέρθηκε σε ένα από τα δημοσιεύματα του Σαββατοκύριακου ως πρόταση που συζητείται στο παρασκήνιο).

Με άλλα λόγια, αυτό που επείγει είναι να μετατεθούν στο μέλλον οι λήξεις ομολόγων που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μείνουν ακάλυπτες το 2012. Δύο είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να αποσυνδεθεί η «ωρολογιακή βόμβα» του 2012 με μια επιμήκυνση: να διασφαλισθεί ότι η κυβέρνηση θα εφαρμόσει κατά γράμμα το μνημόνιο, ώστε να μην υπάρξουν μεγάλες πρόσθετες δανειακές ανάγκες, που δεν θα μπορούν να καλυφθούν με κάποιες πρόσθετες εκδόσεις εντόκων γραμματίων. Και, βέβαια, να υπάρξει μια πολιτική συμφωνία (βλ.: νέο μνημόνιο), που θα παρέχει στους πιστωτές τη διασφάλιση, ότι δεν θα πάνε χαμένες οι… θυσίες τους. Δηλαδή, ότι θα υπάρξει κάποιος μόνιμος μηχανισμός αυστηρής εποπτείας της Ελλάδας, προκειμένου να μην χρεοκοπήσει η χώρα πριν φθάσουν στην… πηγή για να πιουν νερό, όταν θα λήγουν τα νέα ομόλογα που θα λάβουν και θα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια. Προς την κατεύθυνση αυτή, συζητείται ένας μηχανισμός παροχής εγγύησης από την Ε.Ε., ανάλογος με τις εγγυήσεις των ΗΠΑ που συνόδευσαν τα ομόλογα Μπρέιντι των χωρών της Λατινικής Αμερικής, τα οποία εκδόθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’80 για να αντιμετωπισθεί η κρίση χρέους των χωρών της περιοχής (βλ. μόνιμη εκχώρηση της οικονομικής πολιτικής στους «επιτηρητές»).

Τι φοβούνται οι τραπεζίτες

Γιατί, όμως, οι ελληνικές τράπεζες είναι κατηγορηματικά αντίθετες προς κάθε συζήτηση ακόμη και για επιμήκυνση του χρέους, χωρίς ονομαστική μείωση της αξίας του («κούρεμα»); Όπως εξηγούν τραπεζικά στελέχη, στην περίπτωση αυτή οι τράπεζες δεν θα υποστούν πλήγμα στην κεφαλαιακή τους βάση. Όμως, είναι αντίθετες γιατί θα αντιμετωπίσουν τεράστια προβλήματα ρευστότητας, που θα τις βάλουν σε άλλου είδους περιπέτειες.

Ως γνωστόν, αυτή τη στιγμή το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στηρίζεται χρηματοδοτικά στο δανεισμό από την ΕΚΤ (περί τα 100 δις. ευρώ). Σε μεγάλο βαθμό, με τη σειρά τους, αυτές οι χρηματοδοτήσεις στηρίζονται σε κρατικές εγγυήσεις. Με το τελευταίο «πακέτο» εγγυήσεων που χορηγήθηκε από το Δημόσιο (30 δις. ευρώ), το κράτος εξαντλεί τα όρια παροχής εγγυήσεων στις τράπεζες. Η ΕΚΤ έχει ζητήσει από τις τράπεζες να καταρτίσουν μεσοπρόθεσμα πλάνα χρηματοδότησης, τα οποία θα οδηγούν στη μείωση της εξάρτησής τους από τη ρευστότητα που τους παρέχει και ήδη τα σχέδια έχουν υποβληθεί και εξετάζονται.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο, τονίζουν τραπεζικά στελέχη, εντοπίζεται το σοβαρό πρόβλημα που θα δημιουργήσει στις τράπεζες μια επιμήκυνση της διάρκειας των ομολόγων που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους, το ύψος των οποίων φθάνει τα 45 δις. ευρώ (με βάση τις αξίες κτήσης, γιατί η τρέχουσα αξία τους είναι πολύ χαμηλότερη). Οι τράπεζες έχουν υπολογίσει, ότι αυτά τα ομόλογα θα εξοφληθούν μέχρι το τέλος του 2012, όπως ακριβώς προβλεπόταν όταν συντάχθηκε το μνημόνιο. Τα κεφάλαια από τις πληρωμές αυτών των ομολόγων υπολόγιζαν να τα επιστρέψουν στην ΕΚΤ, για να περιορίσουν την εξάρτηση από τις χρηματοδοτήσεις της.

Αν ένα μέρος αυτών των ομολόγων δεν εξοφληθεί, με βάση μια συμφωνία επιμήκυνσης, η απεξάρτηση από την ΕΚΤ θα γίνει μια πολύ δύσκολη και επώδυνη διαδικασία για τις τράπεζες. Θα κληθούν να «τσεκουρώσουν» το ενεργητικό τους πολύ δραστικότερα από όσο προέβλεπαν, με ακόμη μεγαλύτερη μείωση των χορηγήσεων και πωλήσεις στοιχείων του ενεργητικού. Στην πραγματικότητα, θα κληθούν να «βγάλουν στο σφυρί» τις περισσότερες από τις θυγατρικές τους στην ευρύτερη περιοχή, που θα είναι πλέον αδύνατο να συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν θα υπάρχει άλλη λύση για την κάλυψη χρηματοδοτικών κενών από την προσφυγή σε συγχωνεύσεις ανάγκης.

Οι τραπεζίτες προειδοποιούν, ότι αυτή η διαδικασία βίαιης απομόχλευσης των ισολογισμών θα έχει οδυνηρές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία. Η ακόμη μεγαλύτερη ένταση της κρίσης ρευστότητας για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα βαθύνει την ύφεση, σε βαθμό που πιθανότατα θα τεθεί σε κίνδυνο κάθε προσπάθεια εφαρμογής του προγράμματος σταθεροποίησης. Ο μόνος τρόπος για να αποσοβηθούν αυτοί οι κίνδυνοι είναι να υπάρξει μια ειδική συμφωνία με την ΕΚΤ, η οποία θα εξασφαλίζει χρηματοδοτικά τις ελληνικές τράπεζες, αλλά με τη σειρά της η ΕΚΤ αρνείται να διαβεί τον Ρουβίκωνα, καθώς θεωρεί ότι για τη στήριξη των τραπεζών θα έπρεπε να έχουν κάνει περισσότερα οι κυβερνήσεις (για παράδειγμα, αποδεχόμενες την πρότασή της για επαναγορές ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά από το EFSF).

Στην πραγματικότητα, λοιπόν, ακόμη και για μια «ήπια» αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, με επιμήκυνση της διάρκειάς του, ανακύπτουν προβλήματα και συγκρούσεις πολιτικών και τραπεζιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία ακόμη δεν έχουν διευθετηθεί. Η ΕΚΤ, από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η τελική λύση, δεν πρόκειται να μπει σοβαρά στις συζητήσεις, πριν οριστικοποιηθεί η διάσωση και της Πορτογαλίας και η αποτροπή της μετάδοσης της κρίσης στην Ισπανία