Οι Ευρωπαίοι ηγέτες κατάφεραν τουλάχιστον να συμφωνήσουν στην υποψηφιότητα της Κριστίν Λαγκάρντ, της Γαλλίδας Υπουργού Οικονομικών για τη διεύθυνση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Πίσω από αυτή την επίδειξη ενότητας όμως, μαίνεται σκληρός πόλεμος για την επίλυση της ελληνικής κρίσης χρέους σε μια συγκυρία κατά την οποία εισερχόμαστε στην πιο επικίνδυνη μέχρι στιγμής φάση της ευρωπαϊκής κρίσης. Γνωρίζαμε από καιρό ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διάκειται αρνητικά σε κάθε μορφή αναδιάρθρωσης χρέους. Γνωρίζαμε επίσης ότι διάκειται αρνητικά και στην ‘εθελοντική’ επιμήκυνση της διάρκειας λήξης των ελληνικών τίτλων. Οι Ευρωπαίοι Υπουργοί Οικονομικών επινόησαν μάλιστα ένα νέο όρο γι’ αυτό: reprofiling, ήτοι αναδιάταξη – μια γνωστή έκφραση που προέρχεται από τον κόσμο της πλαστικής χειρουργικής.
Αυτό που δεν ξέραμε μέχρι πρόσφατα ήταν πόσο κάθετη είναι η άρνηση της ΕΚΤ. Ο πρόεδρός της Ζαν Κλοντ Τρισέ αποχώρησε με εκρηκτικό τρόπο από τη συνάντηση με τους Υπουργούς Οικονομικών της 6ης Μαΐου. Να θυμηθούμε ότι επρόκειτο για εκείνη την περίφημη άκρως απόρρητη συνάντηση που αρχικά οι αξιωματούχοι αρνήθηκαν ακόμα και την ύπαρξή της. Η ΕΚΤ κλιμάκωσε στη συνέχεια τους τόνους και πλέον απειλεί να αρνηθεί στις ελληνικές τράπεζες την πρόσβαση στις αναχρηματοδοτικές λειτουργίες της σε περίπτωση οποιασδήποτε αναδιάρθρωσης.
Ας το σκεφτούμε αυτό για λίγο. Σε περίπτωση που η ΕΚΤ αρνηθεί την παροχή ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες θα έχουμε μια δραματική κλιμάκωση της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης. Μια τέτοια κίνηση θα υποχρεώσει την Ελλάδα να βγει από την Ευρωζώνη μέσα σε λίγες μέρες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ΕΚΤ απειλεί να προκαλέσει τέτοια καταστροφή στο χρηματοπιστωτικό σύστημα που εγγυάται εν τέλει την κατάρρευση της νομισματικής ένωσης.
Και τώρα τι κάνουμε; Μια δυνατότητα είναι να θεωρήσουμε τη θέση της ΕΚΤ μπλόφα – αν νομίζουμε ότι είναι μπλόφα – και να κάνουμε επιμήκυνση του ελληνικού χρέους. Μισό λεπτό να δούμε τι μπορεί να συμβεί. Η ΕΚΤ θα καταστρέψει όντως την Ευρωζώνη; Και τότε, θέλουμε όντως να φτάσουμε σε μια κατάσταση όπου η ΕΚΤ θα έρθει αντιμέτωπη με μια επιλογή ανάμεσα σε ένα ανεπανόρθωτο πλήγμα στο κύρος της και μια ανεπανόρθωτη καταστροφή στην ίδια την Ευρωζώνη;
Το πιθανότερο είναι ότι η θέση της ΕΚΤ θα υπερισχύσει επειδή οι ίδιοι οι Υπουργοί Οικονομικών είναι διχασμένοι. Η Γαλλίδα Υπουργός Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ συμφωνούσε με την ΕΚΤ, τουλάχιστον την περασμένη Πέμπτη. Η Αγγέλα Μέρκελ έχει επίσης αποκλείσει μια μη εθελοντική αναδιάρθρωση πριν το 2013. Η Γερμανίδα καγκελάριος παρέχει μια προσεκτική υποστήριξη προς τα εθελοντικά σχήματα συμμετοχής των επενδυτών αλλά δεν έχει ακόμα διευκρινίσει τι εννοεί με αυτό. Το πιθανότερο είναι ότι θα κυριαρχήσουν οι επιφυλάξεις. Δεν θα έχουμε αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους στο εγγύς μέλλον.
Αντίθετα μπορεί να δούμε μια παραλλαγή της πρωτοβουλίας της Βιέννης. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που δημιουργήθηκε το 2009 για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης με στόχο να πείσει δυτικές τράπεζες να μην αποσυρθούν από τις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Οι δυτικές τράπεζες δεσμεύτηκαν επίσης να αποκαταστήσουν την κεφαλαιακή βάση των θυγατρικών τους στις χώρες αυτές.
Η πρωτοβουλία της Βιέννης έλυσε το πρόβλημα της συλλογικής δράσης και απέδωσε καρπούς. Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι όμως διαφορετική. Το ζήτημα εδώ δεν είναι η προστασία της κεφαλαιακής βάσης των ευρωπαϊκών τραπεζών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα αλλά το πώς θα πειστούν οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί να διατηρήσουν ένα βαθμό έκθεσης στην Ελλάδα ως κίνηση υποστήριξης.
Αυτό βέβαια δεν θα λύσει την ελληνική κρίση. Θα χρειαστεί ένα μεγάλο ‘κούρεμα’ ή μια ακραία αναδιάρθρωση για τον περιορισμό της καθαρής παρούσας αξίας του ελληνικού χρέους. Αλλά μια πρωτοβουλία σαν της Βιέννης μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμη πολιτική κίνηση για την αντιμετώπιση των εθνικών κοινοβουλίων, όπως του γερμανικού, προκειμένου να δώσουν την έγκρισή τους στο νέο ελληνικό δάνειο.
Το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης αυτή τη στιγμή είναι να σταματήσουν να μιλάνε όλες μαζί, να προσέχουν όταν συζητούν για αναδιαρθρώσεις ή επιμηκύνσεις, να μην επινοούν νέες λέξεις για να περιγράψουν τα ίδια πράγματα και να αναθεωρήσουν μια σημαντική πλευρά της αρχιτεκτονικής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Πρέπει να επιτρέψουν στον ευρωπαϊκό μηχανισμό να αγοράζει ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά με την ρητή αποστολή να βοηθήσει στην αναδιάρθρωση του χρέους. Αυτό θα επιτρέψει στην ΕΕ την εισαγωγή κάτι ανάλογου με τα αμερικανικά ομόλογα Μπράντι. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μπορεί να ανταλλάξει τα ελληνικά ομόλογα με δικούς του τίτλους που θα διαθέτουν την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση με κάποια έκπτωση. Ο αντισυμβαλλόμενος θα δέχεται κάποια ζημιά με την ανταλλαγή αλλά θα παίρνει σε αντιστάθμισμα ένα τίτλο με την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση. Ένα τέτοιο σχήμα θα δώσει κίνητρα στους κατόχους των τίτλων της ευρωπαϊκής περιφέρειας ώστε να ανταλλάξουν τα χρεόγραφά τους στη βάση της αγοράς. Και δεν θα χρειάζονται ούτε άλλες απειλές, ούτε ασκήσεις πειθούς, ούτε τίποτα που μπορεί να οδηγήσει σε υποβάθμιση του δημόσιου χρέους. Ναι, όλο αυτό θα κοστίσει κάποια χρήματα, αλλά όχι τόσο πολύ όσο θα κοστίσουν όλα αυτά τα ολοκληρωτικά χρεοστάσια και οι ολοκληρωτικές διασώσεις.
Και τι γίνεται με την αναδιάταξη; Το επιχείρημα είναι ότι αγοράζει χρόνο. Αλλά αυτό δεν επρόκειτο να το κάνουν τα δάνεια της ΕΕ και του ΔΝΤ; Μια αναδιάταξη μπορεί να αποδειχτεί η χειρότερη δυνατή επιλογή γιατί ενώ δεν καθιστά το ελληνικό χρέος βιώσιμο, μπορεί να οδηγήσει σε ένα εν δυνάμει καταστροφικό πιστωτικό γεγονός. Ακόμη κι αν αψηφίσουμε τις προειδοποιήσεις της ΕΚΤ για το χειρότερο δεν είναι σαφές τι καλό θα πετύχουμε. Και αν πράγματι πιστεύουμε ότι ο χρόνος θα λύσει το πρόβλημα δεν είναι πιο απλό να δώσουμε ένα νέο δάνειο; Η όλη συζήτηση για την αναδιάταξη είναι ξεκάθαρο σημάδι υποκρισίας.
Μπορεί η ανάληψη της διεύθυνσης του ΔΝΤ από την Κριστίν Λαγκάρντ να βοηθήσει την Ευρωζώνη, αλλά δεν πρόκειται να αντισταθμίσει την καταστροφική διαχείριση της κρίσης από μέρους της. Η Ευρωζώνη έχει κατά βάση τρεις επιλογές: να ακολουθήσει την ΕΚΤ και να μετακυλήσει το παρόν χρέος για όσον καιρό πάει. Να αλλάξει τους κανόνες του ευρωπαϊκού μηχανισμού και να δεχτεί κάποιου τύπου ομόλογα Μπράντι. Ή να υποχρεώσει σε μια πλήρη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και να δεχτεί τις επιπτώσεις.