Τώρα που η Ευρώπη δέχτηκε να αναγνωρίσει πως η Ελλάδα είναι αφερέγγυα, το ερώτημα που τέθηκε στο κέντρο της συζήτησης είναι: πότε θα κάνει χρεοστάσιο η Αθήνα κι αν θα παραμείνει στο ευρώ ή θα το εγκαταλείψει… Η απάντηση στο ερώτημα για το πότε θα χρεοκοπήσει η Αθήνα είναι πιο εύκολη από την απάντηση στο αν θα μείνει ή θα φύγει από το ευρώ. Παρά τις φήμες για άμεση χρεοκοπία της Ελλάδας που κυκλοφορούσαν το Σαββατοκύριακο, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό αφού κανείς δεν ωφελείται από μια, εδώ και τώρα, ελληνική χρεοκοπία. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ακόμα πρωτογενές έλλειμμα και πώς να κηρύξει χρεοστάσιο από τη στιγμή που τα φορολογικά της έσοδα δεν επαρκούν για να καλύψουν τα έξοδα της; Εξάλλου δεν έχει καμία εγγύηση ότι από τη στιγμή που θα χρεοκοπήσει, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί τις ελληνικές τράπεζες με ενέχυρο τους χρεοκοπημένους ελληνικούς τίτλους, και άρα θα πρέπει να συνυπολογίσει στο πρόβλημα του πρωτογενούς ελλείμματος και την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος.
Η Ευρωζώνη, από την πλευρά της, έχει κάθε λόγο να αναβάλει την ελληνική χρεοκοπία όσον καιρό χρειαστεί ώσπου να προχωρήσουν τα προγράμματα της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας και να αποδείξουν στον υπόλοιπο κόσμο ότι οι δύο αυτές χώρες είναι πράγματι διαφορετικές περιπτώσεις και πως η Ελλάδα αποτελεί τη μοναδική αφερέγγυα χώρα της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Αν Ιρλανδία και Πορτογαλία καταφέρουν να σωθούν με τις δικές τους δυνάμεις θα έχουν δώσει την καλύτερη δυνατή απάντηση στο πρόβλημα της μόλυνσης και θα έχουν επικυρώσει τη γερμανική στρατηγική της λιτότητας έναντι παροχής στήριξης.
Οι πιστωτές, από την άλλη πλευρά, θα άντεχαν ένα ελληνικό χρεοστάσιο εδώ και τώρα αν δεν υπήρχαν τα προβλήματα της Ισπανίας και της Ιταλίας. Έτσι όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, δεν φαίνεται καθόλου εύλογη μια τακτική που θα προκαλούσε κερδοσκοπία πάνω στο ενδεχόμενο ενός ιταλικού χρεοστασίου.
Για όλους αυτούς τους λόγους το πιο πιθανό είναι ότι η Ελλάδα και η Ευρωζώνη θα τα βρουν με κάποιου τύπου συμβιβασμό και η Αθήνα θα πάρει άλλη μια δόση ύψους 8 δις ευρώ τον Οκτώβριο, λίγο πριν ξεμείνει από ρευστό. Έτσι η Ευρώπη θα αγοράσει άλλους τρεις μήνες για τις υπόλοιπες προβληματικές χώρες, διάστημα στο οποίο ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας αναμένεται να γίνει πλήρως λειτουργικός ως δανειστής εσχάτου καταφυγίου.
Αλλά η σημερινή κατάσταση δεν είναι βιώσιμη κι αυτό το γνωρίζουν όλοι, γι’ αυτό και οι διαμαρτυρίες περί του αντιθέτου από την Αθήνα, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες ακούγονται πιο σπάνια και λιγότερο δυνατά. Το ερώτημα πια δεν είναι αν η Ευρώπη έχει στο σχέδιο της ένα ελληνικό χρεοστάσιο αλλά το τι τύπου χρεοστάσιο θα πρέπει να σχεδιάσει.
Υπάρχουν φωνές, μεταξύ αυτών ο Νούριελ Ρουμπίνι, που υποστηρίζουν πως η Ελλάδα πρέπει να φύγει από το ευρώ και να επανέλθει στη δραχμή. Από τη στιγμή όμως που λείπει το νομικό πλαίσιο για ένα τέτοιο βήμα, αν η Ελλάδα αποφασίσει να κηρύξει χρεοστάσιο, να αλλάξει νόμισμα και να το υποτιμήσει, δεν θα έχει κάνει ένα άλμα προς την ελευθερία. Αντιθέτως, θα βρεθεί παγιδευμένη σε μια φρικτή και παραλυτική καταιγίδα αγωγών σχετικά με το ποιος πιστωτής έχει το δικαίωμα να αποπληρωθεί σε ευρώ και ποιος θα πάρει δραχμές.
Οι υποστηρικτές της εξόδου από την Ευρωζώνη υποστηρίζουν ότι τα χρέη στο εσωτερικό θα πρέπει να αποπληρωθούν σε δραχμές και τα χρέη στο εξωτερικό θα πρέπει να αποπληρωθούν σε ευρώ. Αυτό ενδεχομένως να ήταν δυνατό αν επιβληθεί δια νόμου σε μια ενιαία αγορά που υποτίθεται ότι εγγυάται την απουσία διακρίσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο εφαρμοστεί, θα λειτουργήσει σαν ανταμοιβή για όλους εκείνους – σε γενικές γραμμές τους πλουσιότερους και πιο μορφωμένους Έλληνες – που έχουν ήδη βγάλει τα λεφτά τους εκτός της χώρας. Συν τοις άλλοις, θα ολοκληρώσει τη φτωχοποίηση του ήμισυ της ελληνικής κοινωνίας προς όφελος των υπολοίπων. Ακόμη και σε ένα κόσμο που μας απόμειναν μόνο άδικες λύσεις, αυτή θα είναι μια υπερβολικά μεγάλη αδικία με δυνητικά καταστρεπτικές συνέπειες.
Το άλλο μεγάλο εμπόδιο για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ βρίσκεται στο γεγονός ότι περισσότερο από το ήμισυ του χρέους της έχει περιέλθει σε επίσημους πιστωτές. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει ήδη δανείσει στην Ελλάδα 17 δις ευρώ και τα κράτη της Ευρωζώνης 35 δις. Προσθέστε σε αυτά και τα 50 δις που έδωσε η ΕΚΤ για να αγοράσει ελληνικά ομόλογα από τις αγορές καθώς και τα 96 δις που έχει παράσχει ως χρηματοδότηση στις ελληνικές τράπεζες δεχόμενη ως εγγυήσεις τους ελληνικούς τίτλους που κατέχουν. Έχουμε ένα σύνολο κοντά στα 200 δις από τα 350 δις που είναι όλο το ελληνικό χρέος. Στην πραγματικότητα πρόκειται για περισσότερα από 200 δις καθώς η ΕΚΤ αγόρασε το μεγαλύτερο κομμάτι των ομολόγων της κάτω της ονομαστικής αξίας τους και παράλληλα επιβάλλει σοβαρές εκπτώσεις στη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών έναντι των ελληνικών τίτλων.
Οι οικονομικοί σύμβουλοι της γερμανικής κυβέρνησης εκτιμούν ότι η Ελλάδα πρέπει να ‘κουρέψει’ το χρέος της κατά 50% προκειμένου να γίνει βιώσιμο. Αυτό σημαίνει πως αν η Ελλάδα αποφασίσει να αναζητήσει τη σωτηρία της βγαίνοντας από την Ευρωζώνη θα καταλήξει να μην πληρώσει σχεδόν τίποτα στους εναπομείναντες πιστωτές του ιδιωτικού τομέα. Η ιδέα ότι κατόπιν τούτου μπορεί να αρχίσει σύντομα να δανείζεται είναι καθαρή φαντασίωση…
Αν όμως αποφασίσει να παραμείνει στην Ευρωζώνη και συνεχίσει να συνεργάζεται, κυρίως με τη Φραγκφούρτη, οι προοπτικές δραστικής μείωσης του χρέους της θα είναι πολύ καλύτερες. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μπορεί να αποζημιώσει την ΕΚΤ στο κόστος της για το χαρτοφυλάκιο ελληνικών ομολόγων που αγόρασε. Μπορεί επίσης να ανταλλάξει τα απαξιωμένα ομόλογα των ελληνικών τραπεζών με τα δικά του με μια έκπτωση. Αυτό θα αποτυπώσει τις μεγάλες ζημιές των τραπεζών αλλά υπάρχουν κονδύλια διαθέσιμα για την επανακεφαλαιοποίηση τους και το πιο σημαντικό η ΕΚΤ στο εξής δεν θα έχει καμιά δυσκολία να δέχεται τις νέες εγγυήσεις. Πέρα από το ανοιχτό ερώτημα αν τα πράγματα θα είναι χειρότερα για την Ελλάδα αν αναλάβουν τη διακυβέρνησή της αντί των Ελλήνων γραφειοκρατών οι Ευρωπαίοι για τα επόμενα 10 χρόνια, τουλάχιστον η διαχείριση των τεχνικών ζητημάτων της φερεγγυότητας της Αθήνας θα είναι πολύ πιο εύκολη και εποικοδομητική αν παραμείνει στην Ευρωζώνη.