Περιμένοντας μάταια τη ρευστότητα

Σε πολιτικό θέμα πρώτης γραμμής ανάγεται και πάλι η ασφυξία που δημιουργούν οι τράπεζες στην πραγματική οικονομία, παρότι λαμβάνουν το ένα πακέτο κρατικών ενισχύσεων ρευστότητας μετά το άλλο. Υπάρχει, όμως, ουσία, πίσω από αυτή τη νέα πράξη πολιτικού θεάτρου;

Την περασμένη εβδομάδα, στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, όπου ο κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου έφερε τη νέα πρόταση νομοθετικής ρύθμισης για την παροχή κρατικών εγγυήσεων 30 δις. ευρώ στις τράπεζες, δεν ήταν λίγοι οι υπουργοί που επιτέθηκαν στον υπουργό Οικονομικών, επισημαίνοντας ότι οι τράπεζες διαρκώς ενισχύονται από το Δημόσιο, αλλά την ίδια ώρα κόβουν τις πιστώσεις σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, οδηγώντας την οικονομία σε όλο και βαθύτερη ύφεση.

Αποτέλεσμα αυτών των αντιδράσεων ήταν να «διαρρεύσει» λίγο αργότερα από το υπουργείο Οικονομικών, ότι ο κ. Παπακωνσταντίνου προσανατολίζεται αυτή την φορά να ζητήσει από τους τραπεζίτες εξηγήσεις για το πώς έχουν αξιοποιήσει ως τώρα τα «πακέτα» ενισχύσεων από το Δημόσιο, για να στηρίξουν την αγορά.

Μόλις πρόσφατα, το περασμένο φθινόπωρο, όταν το θέμα βρισκόταν και πάλι στην πολιτική επικαιρότητα, ο κ. Παπακωνσταντίνου με τον Μ. Χρυσοχοϊδη είχαν αναγγείλει σχεδόν θριαμβευτικά, ύστερα από συνάντηση με εκπροσώπους των τραπεζών, ότι στο εξής οι τράπεζες θα υπογράφουν σύμφωνα παροχής ρευστότητας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά με συγκεκριμένους, μετρήσιμους στόχους, προκειμένου να λαμβάνουν ενισχύσεις ρευστότητας.

Τίποτε από όλα αυτά δεν είχε αποτέλεσμα, όπως ασφαλώς δεν θα έχει και η νέα προσπάθεια των υπουργών να ασκήσουν πίεση στους τραπεζίτες, για περισσότερη ρευστότητα στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Ο υπουργός Οικονομικών δεν μπορούσε βέβαια να το πεις τους συναδέλφους του, στην τελευταία συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, αλλά η απλή αλήθεια είναι ότι οι τράπεζες δεν δίνουν ρευστότητα στην αγορά, επειδή με τις σημερινές συνθήκες δεν μπορούν να το κάνουν, όσες εγγυήσεις και αν τους προσφέρει το Δημόσιο.

Με τεχνικούς όρους, αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα και θα συνεχισθεί για πολύ καιρό ακόμη είναι ότι οι τράπεζες βρίσκονται σε φάση απομόχλευσης των ισολογισμών τους. Δηλαδή, περιορίζουν το ενεργητικό τους, στο οποίο περιλαμβάνονται τα δάνεια, ώστε αυτό να ευθυγραμμίζεται καλύτερα με τα κεφάλαιά τους, που βρίσκονται υπό συνεχή πίεση από τις ζημιές της συγκυρίας, αλλά και με τη ρευστότητά τους, η οποία βρίσκεται επίσης υπό συνεχή πίεση, όσο μειώνονται οι καταθέσεις και χάνουν την αξία τους οι τίτλοι, με τους οποίους οι τράπεζες δανείζονται από την ΕΚΤ –για δανεισμό από τη διατραπεζική αγορά, ούτε λόγος να γίνεται σε αυτή την φάση και ίσως για αρκετό καιρό ακόμη.

Σε αυτή την φάση, λοιπόν, οι τράπεζες βρίσκονται ουσιαστικά σε καθεστώς υπολειτουργίας και κατευθύνουν σχεδόν στο σύνολό της τη ρευστότητα που διαθέτουν για την κάλυψη των εκδόσεων εντόκων γραμματίων του Δημοσίου, που είναι μια σχετικά ασφαλής επένδυση με αρκετά καλή απόδοση.

Και όλα αυτά τα δισεκατομμύρια που ακούμε για τις ενισχύσεις στις τράπεζες που πηγαίνουν; Σε αυτό το εύλογο ερώτημα κάθε πολίτη, η απάντηση είναι σχετικά απλή: με αυτά τα ποσά εγγυήσεων στηρίζεται ο δανεισμός των τραπεζών από την ΕΚΤ, αφού πολύ απλά οι τράπεζες δεν έχουν άλλους τίτλους υψηλής ποιότητας να προσφέρουν ως κάλυμμα δανεισμού. Χωρίς αυτές τις εγγυήσεις, οι τράπεζες όχι απλά δεν θα μπορούν να δίνουν δάνεια, αλλά θα δυσκολευθούν ακόμη και να αντιμετωπίσουν τις αναλήψεις από τους καταθέτες.

Οι υπουργοί που διαμαρτύρονται και αφήνουν τις τοποθετήσεις τους να διαρρεύσουν στον Τύπο, για να δημιουργήσουν ευνοϊκές πολιτικές εντυπώσεις, καλά θα κάνουν να αντιληφθούν ότι –καλώς ή κακώς- όσα συμβαίνουν στο τραπεζικό σύστημα είναι ένα αποτέλεσμα της χρεοκοπίας της χώρας και της θεραπείας-σοκ που εφαρμόζει η κυβέρνηση, μέσω του μνημονίου που προσυπέγραψε. Η απομόχλευση των τραπεζικών ισολογισμών είναι φυσική συνέπεια αυτών των δύο παραγόντων γι’ αυτό και δεν εκπλήσσει το ΔΝΤ, που απλώς ανησυχεί για τον κίνδυνο να πάρει τέτοιες διαστάσεις, που τελικά θα «πνίξει» την πραγματική οικονομία και θα εκτροχιάσει την εφαρμογή του μνημονίου.

Υπενθυμίζουμε, για του λόγου το αληθές, τι σημείωνε το ΔΝΤ στην τελευταία έκθεση αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας: την επόμενη διετία θα σημειωθεί σημαντική μείωση της ζήτησης πιστώσεων, σε κλίμακα αντίστοιχη της συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας. Η μείωση της ζήτησης δανείων ακολουθεί την μείωση του προϊόντος της οικονομίας με καθυστέρηση περίπου ενός χρόνου, δηλαδή θα συνεχισθεί και μετά την αρχική ανάκαμψη της οικονομίας. Αυτό το φαινόμενο είναι συνεπές με τα στοιχεία από διεθνή επεισόδια τραπεζικών κρίσεων, που υποδεικνύουν ότι οι πιστώσεις μειώνονται σημαντικά τα πρώτα τρία χρόνια μετά την έναρξη μιας οικονομικής κρίσης, ακόμη και μετά την έναρξη ανάκαμψης των οικονομιών.

Η απομόχλευση των τραπεζικών ισολογισμών, τονίζει το ΔΝΤ, θα είναι μια μεσοπρόθεσμη διαδικασία. Οι καταθέσεις θα συνεχίσουν να μειώνονται μέχρι να σταθεροποιηθεί η οικονομία και οι τράπεζες θα παραμείνουν εξαρτημένες από τις έκτακτες ενισχύσεις ρευστότητας μέχρι να αποκατασταθεί η πρόσβασή τους στην αγορά. Το χρονικό πλαίσιο αυτής της διαδικασίας απομόχλευσης δεν θα έχει σημαντικές διαφορές από τα διεθνή πρότυπα: σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της McKinsey (2010), αυτά τα επεισόδια απομόχλευσης κρατούν κατά μέσο όρο 6-7 χρόνια και μειώνουν τις συνολικές πιστώσεις στην οικονομία κατά 25% του ΑΕΠ.

Ας μην ματαιοπονούν, λοιπόν, οι υπουργοί: η ασφυξία στην αγορά θα συνεχισθεί για πολύ ακόμη, όσο και αν οι ίδιοι «μαστιγώνουν» στα υπουργικά συμβούλια τον Γ. Παπακωνσταντίνου, ή κατακεραυνώνουν τους τραπεζίτες. Οι τραπεζίτες ασφαλώς και έχουν το δικό τους, σημαντικό μερίδιο ευθύνης σε όσα συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα. Την κύρια ευθύνη, όμως, έχουν οι πολιτικοί μας, οι κρίσεις που δημιουργούν και τα… μνημονιακά αντίδοτα που χρησιμοποιούν για να τις αντιμετωπίσουν.