Πυκνή, πλήρης γεγονότων, η μικρή προεκλογική περίοδος εισέρχεται στην τελική της φάση, όπως ακριβώς ξεκίνησε: με την οικονομία στο κέντρο της αντιπαράθεσης των κομμάτων σε ένα περιβάλλον φόβων και ανησυχιών για την επόμενη μέρα. Οι ψηφοφόροι βομβαρδίζονται από την αρχή της προεκλογικής περιόδου από δυσμενείς ειδήσεις, πληροφορίες και φήμες για την εξέλιξη της οικονομίας, για τους κινδύνους και τις απειλές που την καταδιώκουν, για τις καταθέσεις, για τα προβλήματα ρευστότητας των τραπεζών και για τις χρηματοδοτικές δυσκολίες του κράτους.Κατάχρηση απειλών
Η πληθώρα επίσης των αμφίσημων δηλώσεων από την Ευρώπη - όλα εκείνα τα «μεν, αλλά», «σας θέλουμε στην ευρωζώνη, πρέπει όμως να εκπληρώσετε τις υποχρεώσεις σας» - επέτεινε το προεκλογικό κλίμα και επανέφερε το Grexit στις πρώτες σελίδες των διεθνών μέσων ενημέρωσης και στις καθημερινές συζητήσεις των πολιτών. Την πρώτη εβδομάδα η ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη έπαιζε σχεδόν σαν ο χρόνος να είχε γυρίσει στο 2012.
Ωστόσο το πρώτο κύμα προειδοποιήσεων δεν ελήφθη σοβαρά υπόψη. Οι ψηφοφόροι μάλλον αγνόησαν στις δύο πρώτες προεκλογικές εβδομάδες τις πολλές φωνές και ιδιαιτέρως τις υστερικές, εκείνες που χωρίς μέτρο επαναλαμβάνουν τα ίδια και τα ίδια, μη αναγνωρίζοντας τη μεταβολή των συνθηκών ούτε τη συντελεσθείσα δημοσιονομική και διαρθρωτική πρόοδο που επιτεύχθηκε με τις θυσίες των πολιτών.
Οι πολλές προειδοποιήσεις του 2012 και η κατάχρηση της απειλής εξόδου από το ευρώ άμβλυναν σε μεγάλο βαθμό τις ανησυχίες των πολιτών και επέτρεψαν στον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Αλ. Τσίπρα να επικαλεσθεί το δημοκρατικό δικαίωμα της ελεύθερης και ανεμπόδιστης επιλογής και να απαιτήσει από τους ευρωπαίους ιθύνοντες, αν όχι τη διακοπή, τουλάχιστον τον έλεγχο των δημοσίων παρεμβάσεών τους.
Και είναι αλήθεια ότι έκτοτε οι δημόσιες δηλώσεις των Ευρωπαίων έγιναν προσεκτικότερες και άπαντες προτού πουν οτιδήποτε έσπευδαν να διευκρινίσουν ότι θέλουν την Ελλάδα στην ευρωζώνη και να διαβεβαιώσουν ότι δεν υπάρχουν στα συρτάρια τους σενάρια εξόδου της Ελλάδας από αυτήν.
Το φάντασμα του Grexit
Ως την περασμένη Πέμπτη οι περισσότεροι εκ των πολιτών αντιμετώπιζαν σχεδόν με παγερή αδιαφορία τις συνεχείς αναφορές του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά και των επιτελών της Νέας Δημοκρατίας.
Οταν όμως φανερώθηκαν τα προβλήματα ρευστότητας και επιβεβαιώθηκε η υποβολή αιτημάτων δύο συστημικών τραπεζών στον Ι. Στουρνάρα για χρήση του Εκτακτου Μηχανισμού Παροχής Χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η ατμόσφαιρα άλλαξε. Ξύπνησαν και πάλι οι φόβοι που καταδιώκουν την ελληνική κοινωνία τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η αλήθεια είναι ότι η προσφυγή των τραπεζών αξιοποιήθηκε προπαγανδιστικά από το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης, κατ' ορισμένους διογκώθηκε και υπερπροβλήθηκε για προφανείς λόγους.
Οπως και να έχει, πάντως, συνδυαζόμενα τα παραπάνω με την πολυγλωσσία των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ και τις πολλές αναφορές σε επιβολή νέων φορολογιών, προκάλεσαν σχετική ανησυχία, ιδιαίτερα στη ζώνη του αστικού κύκλου, ο οποίος άρχισε να κλονίζεται και να αλλάζει στάση σχετικά με τους κινδύνους και τις προοπτικές των εκλογών.
Χωρίς αμφιβολία, τουλάχιστον η μεσοαστική ζώνη επείσθη ότι οι απειλές είναι υπαρκτές και ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκδηλωθεί κρίση χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας. Αρκετοί λοιπόν έσπευσαν να προστατευθούν έναντι μελλοντικών κινδύνων.
Την Παρασκευή διάχυτο ήταν το κλίμα ανησυχίας για τις μελλοντικές οικονομικές εξελίξεις, οι εκροές καταθέσεων είχαν επαυξηθεί και κοινή ήταν η πεποίθηση ότι την τελευταία προεκλογική εβδομάδα η πίεση στις τράπεζες θα είναι έντονη.
Πράγμα που πιθανολογείται ότι θα εκμεταλλευθούν οι υπόγειοι νεοδημοκρατικοί προπαγανδιστικοί μηχανισμοί, με την ελπίδα βεβαίως να επιτύχουν τον επαναπατρισμό των «πλανημένων» ψηφοφόρων.
Δεν υπήρχε άλλωστε καμία αμφιβολία ότι η Νέα Δημοκρατία θα εξαντλούσε τη λεγόμενη «πολιτική του τρόμου», το μόνο όπλο που διαθέτει και της έχει απομείνει σε αυτή την προεκλογική περίοδο. Με αυτήν ξεκίνησε και με αυτήν θα τερματίσει τη σύντομη κούρσα προς τις κάλπες. Οπως βεβαίως και ουδείς αμφιβάλλει ότι απέναντι σε αυτήν θα ορθωθεί ισχυρός αντίλογος.
Ακραία σύγκρουση
Ηδη πολλοί επικρίνουν τόσο τον υπουργό Οικονομικών όσο και τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για την ένταση αναμετάδοσης των σχετικών πληροφοριών. «Το 2012 η έκθεση των ελληνικών τραπεζών στον ELA είχε φθάσει στα 100 δισ. ευρώ και τώρα είναι σχεδόν μηδενική» λένε χαρακτηριστικά σημειώνοντας ότι υπερδιογκώθηκε η σημασία της προσφυγής στον συγκεκριμένο χρηματοδοτικό μηχανισμό.
Υπογραμμίζουν επίσης το γεγονός ότι πρώτη φορά αναμεταδίδονται καθημερινά πληροφορίες για την έκταση των εκροών καταθέσεων ανά τράπεζα και διατυπώνονται ευθέως κατηγορίες ότι «οι υπεύθυνοι δεν διασφαλίζουν την ουδετερότητα των θεσμών» αλλά αντιθέτως «παρεμβαίνουν συστηματικά στον εκλογικό αγώνα».
Και το χειρότερο, όπως λένε όσοι παρακολουθούν από κοντά την εξέλιξη της προεκλογικής μάχης, είναι ότι «με αυτόν τον τρόπο κινδυνεύουμε με ανάπτυξη απολύτως συγκρουσιακών συνθηκών, ικανών να αποσταθεροποιήσουν ταχύτατα τη χώρα και να τη διχάσουν βαθιά».
Τα παραπάνω παραπέμπουν, χωρίς αμφιβολία, σε μια εκρηκτική τελευταία προεκλογική εβδομάδα, από την ένταση της οποίας μπορεί να υπονομευθεί μεσοπρόθεσμα το μέλλον της χώρας, περιορίζοντας τις δυνατότητες χειρισμών στην όποια κυβέρνηση, είτε αυτή είναι του κ. Τσίπρα είτε του κ. Σαμαρά.
Οι δημοσκόποι, από την άλλη πλευρά, παρότι «μετρούν» εξαιτίας αυτών των συνθηκών την ανάσχεση της ανοδικής πορείας του ΣΥΡΙΖΑ, δεν προβλέπουν μεταβολή των γενικών τάσεων στις διαθέσεις των εκλογέων.
Εκτιμούν ότι ο φόβος και η ανασφάλεια δεν επαρκούν για να ανατρέψουν την πορεία των πραγμάτων. Και επιμένουν ότι τα άλλα στοιχεία, τα αισθήματα οργής και καταστροφής, παραμένουν κυρίαρχα και επιπλέον, όπως σημειώνουν, τις τελευταίες ημέρες αναδεικνύεται ευθέως η λεγόμενη «σύγκρουση συμφερόντων».
Ταξική ψήφος
Οπως χαρακτηριστικά λένε, τα φτωχοποιημένα στρώματα, οι άνεργοι και οι χαμηλοσυνταξιούχοι, δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν από τη διαρροή των καταθέσεων ή την επαπειλούμενη κρίση ρευστότητας των τραπεζών. Επίσης, οι υποαμειβόμενοι εργαζόμενοι δεν νοιάζονται για τα λεφτά των άλλων, τους ενδιαφέρει περισσότερο να εξασφαλίσουν καλύτερες σχέσεις εργασίας, συμβάσεις που θα τους προστατεύουν κατά το δυνατόν και μια ελάχιστη αμοιβή, ικανή να στηρίξει υποτυπωδώς αξιοπρεπή διαβίωση.
Οσοι διερευνούν τις διαθέσεις της κοινής γνώμης γνωρίζουν ακόμη ότι διαφορετικά τοποθετούνται οι ψηφοφόροι της Αττικής, που κατοικούν πέρα από το ποτάμι, στο Μενίδι, στο Περιστέρι, στη Νίκαια, στις φτωχογειτονιές του Πειραιά, και αλλιώς εκείνοι των πλουσιότερων βορείων και νοτίων προαστίων.
Σύμφωνα με τους δημοσκόπους, «η ψήφος σε τούτες τις εκλογές, πέραν των άλλων, θα είναι σε μεγάλο βαθμό ταξική, θα προσδιορισθεί δηλαδή από το εισόδημα, το βάθος της περιουσίας, τον τόπο κατοικίας και τις ευκαιρίες προόδου». Και ακόμη, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η διαφορά θα κριθεί στη μεγάλη περιφέρεια της Αττικής, όπου η Αριστερά δείχνει να συγκεντρώνει ποσοστά σαν εκείνα που έπαιρναν τη δεκαετία του '80 οι κομμουνιστές δήμαρχοι.